Οι έξι καμπές στην ανθρώπινη ζωή (Επιλεγμένα εδάφια)

Θάνατος: Η έκτη καμπή

Μετά από τόση φασαρία και αναστάτωση, τόσες στενοχώριες και απογοητεύσεις, μετά από τόσες χαρές και λύπες, τόσα σκαμπανεβάσματα, μετά από τόσα αξέχαστα χρόνια, αφού έχει δει την εναλλαγή των εποχών ξανά και ξανά, ο άνθρωπος περνά τα σημαντικά ορόσημα της ζωής δίχως προειδοποίηση και, μέσα σε μια στιγμή, βρίσκεται να διανύει τα τελευταία του χρόνια. Τα σημάδια του χρόνου είναι αποτυπωμένα σε όλο του το κορμί: Δεν μπορεί πια να σταθεί με το κορμί ίσιο, τα σκουρόχρωμα μαλλιά στο κεφάλι του γίνονται άσπρα, τα λαμπερά και φωτεινά του μάτια γίνονται σκοτεινά και θολωμένα, ενώ η λεία και μαλακή του επιδερμίδα ρυτιδώνει και γεμίζει κηλίδες. Η ακοή του φθίνει, τα δόντια του κουνιούνται και πέφτουν, οι αντιδράσεις του επιβραδύνονται, οι κινήσεις του γίνονται αργές… Στο σημείο αυτό, έχει αποχαιρετήσει ολοκληρωτικά τα παθιασμένα χρόνια της νιότης του και έχει εισέλθει στο σούρουπο της ζωής του: τα γηρατειά. Στη συνέχεια, θα αντιμετωπίσει τον θάνατο —την τελευταία καμπή στην ανθρώπινη ζωή.

1. Μόνο ο Δημιουργός έχει τη δύναμη της ζωής και του θανάτου πάνω στον άνθρωπο

Αν η γέννηση κάποιου είχε προκαθοριστεί από την προηγούμενη ζωή του, τότε ο θάνατός του σηματοδοτεί το τέλος αυτής της μοίρας. Αν η γέννηση κάποιου είναι η αρχή της αποστολής του σ’ αυτή τη ζωή, τότε ο θάνατός του σηματοδοτεί το τέλος αυτής της αποστολής. Εφόσον ο Δημιουργός έχει προσδιορίσει ένα σταθερό σύνολο συνθηκών για τη γέννηση κάποιου, είναι αυτονόητο πως έχει επίσης διευθετήσει και ένα σταθερό σύνολο συνθηκών για τον θάνατό του. Με άλλα λόγια, κανείς δεν γεννιέται τυχαία, κανενός ο θάνατος δεν είναι απροσδόκητος, ενώ η γέννηση και ο θάνατος συνδέονται απαραίτητα με την προηγούμενη και την παρούσα ζωή κάποιου. Οι συνθήκες της γέννησης και του θανάτου κάποιου προαποφασίζονται και οι δύο από τον Δημιουργό· αυτό είναι το πεπρωμένο ενός ανθρώπου, η μοίρα του. Όπως και με τη γέννηση κάποιου, ο θάνατος κάθε ανθρώπου θα λάβει χώρα υπό διαφορετικό σύνολο ειδικών συνθηκών, γι’ αυτό και ποικίλλει η διάρκεια ζωής των ανθρώπων και υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι και χρόνοι θανάτου. Μερικοί άνθρωποι είναι δυνατοί και γεροί, κι όμως πεθαίνουν πρόωρα· άλλοι είναι αδύναμοι και ασθενικοί, κι όμως ζουν μέχρι τα γεράματα και αποβιώνουν γαλήνια. Μερικοί πεθαίνουν από μη φυσικά αίτια και άλλοι από φυσικά. Οι ζωές μερικών φτάνουν στο τέλος τους μακριά από το σπίτι τους, ενώ άλλοι κλείνουν τα μάτια τους με τα αγαπημένα τους πρόσωπα στο πλευρό τους. Μερικοί άνθρωποι πεθαίνουν στον αέρα, άλλοι κάτω από τη γη. Μερικοί βυθίζονται κάτω από το νερό, άλλοι χάνονται σε καταστροφές. Μερικοί πεθαίνουν το πρωί, άλλοι το βράδυ… Όλοι θέλουν μια επιφανή γέννηση, μια λαμπρή ζωή και έναν ένδοξο θάνατο, αλλά κανείς δεν μπορεί να υπερβεί την ίδια του τη μοίρα, κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από την κυριαρχία του Δημιουργού. Αυτή είναι η ανθρώπινη μοίρα. Ο άνθρωπος μπορεί να καταστρώνει κάθε λογής σχέδια για το μέλλον του, αλλά κανείς δεν μπορεί να σχεδιάσει τον τρόπο και τον χρόνο της γέννησής του και της αναχώρησής του από τον κόσμο. Παρόλο που οι άνθρωποι κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφύγουν και να αντισταθούν στην έλευση του θανάτου, εν αγνοία τους ο θάνατος πλησιάζει σιωπηλά. Κανείς δεν γνωρίζει πότε ή πώς θα πεθάνει, πόσο μάλλον πού θα συμβεί. Προφανώς, δεν είναι η ανθρωπότητα αυτή που κρατά τη δύναμη της ζωής και του θανάτου, ούτε κάποιο ον στον φυσικό κόσμο, αλλά ο Δημιουργός, η εξουσία του οποίου είναι μοναδική. Η ζωή και ο θάνατος της ανθρωπότητας δεν είναι το προϊόν κάποιου νόμου του φυσικού κόσμου, αλλά μια συνέπεια της κυριαρχίας της εξουσίας του Δημιουργού.

2. Αυτός που δεν γνωρίζει την κυριαρχία του Δημιουργού θα καταδιώκεται από τον φόβο του θανάτου

Όταν κάποιος φτάνει στην τρίτη ηλικία, η πρόκληση που αντιμετωπίζει δεν είναι το πώς θα προσφέρει τα απαραίτητα στην οικογένειά του ή το πώς θα εκπληρώσει τις μεγάλες του φιλοδοξίες στη ζωή, αλλά το πώς θα αποχαιρετήσει τη ζωή του, πώς θα συναντήσει το τέλος της ζωής του, πώς θα βάλει την τελεία στο τέλος της ίδιας του της ύπαρξης. Παρόλο που, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται πως οι άνθρωποι δίνουν ελάχιστη προσοχή στον θάνατο, κανείς δεν μπορεί να αποφύγει να εξερευνήσει το θέμα, γιατί κανείς δεν γνωρίζει αν υπάρχει κάποιος άλλος κόσμος στην άλλη άκρη του θανάτου, ένας κόσμος που οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντιληφθούν ή να νιώσουν, ένας κόσμος για τον οποίο δεν γνωρίζουν τίποτα. Αυτό κάνει τους ανθρώπους να φοβούνται να αντιμετωπίσουν τον θάνατο ευθέως, να φοβούνται να τον αντιμετωπίσουν όπως θα έπρεπε και, αντ’ αυτού, κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφύγουν το θέμα. Έτσι, γεμίζει κάθε άνθρωπο με τρόμο για τον θάνατο, προσθέτει ένα πέπλο μυστηρίου σ’ αυτό το αναπόφευκτο γεγονός της ζωής και ρίχνει μια διαρκή σκιά πάνω από την καρδιά κάθε ανθρώπου.

Όταν κάποιος νιώθει το σώμα του να εξασθενεί, όταν αισθάνεται πως πλησιάζει στον θάνατο, τότε αισθάνεται έναν ακαθόριστο τρόμο, έναν απερίγραπτο φόβο. Ο φόβος του θανάτου κάνει κάποιον να αισθάνεται ακόμα πιο μόνος και αβοήθητος, και τότε είναι που ρωτά τον εαυτό του: Από πού προήλθε ο άνθρωπος; Πού πηγαίνει; Έτσι θα πεθάνει ο άνθρωπος, με τη ζωή του να τον έχει προσπεράσει; Αυτή είναι η τελεία που σηματοδοτεί το τέλος της ζωής του ανθρώπου; Ποιο είναι, εν τέλει, το νόημα της ζωής; Ποια είναι, τελικά, η αξία της ζωής; Πρόκειται για δόξα και πλούτη; Πρόκειται για την ανατροφή μιας οικογένειας;… Ανεξάρτητα από το αν κάποιος έχει σκεφτεί τα συγκεκριμένα ερωτήματα και ανεξάρτητα από το πόσο πολύ φοβάται τον θάνατο, στα βάθη της καρδιάς κάθε ανθρώπου υπάρχει πάντοτε η επιθυμία να ερευνήσει τα μυστήρια, υπάρχει ένα αίσθημα έλλειψης κατανόησης για τη ζωή, ενώ, μαζί μ’ αυτά, υπάρχει και συναισθηματισμός για τον κόσμο και μια απροθυμία να φύγει. Ίσως κανείς να μην μπορεί να διατυπώσει ξεκάθαρα τι ακριβώς φοβάται ο άνθρωπος, τι ακριβώς θέλει να ερευνήσει, για τι ακριβώς γίνεται συναισθηματικός και τι διστάζει να αφήσει πίσω…

Επειδή φοβούνται τον θάνατο, οι άνθρωποι ανησυχούν υπερβολικά· επειδή φοβούνται τον θάνατο, υπάρχουν πάρα πολλά που δεν μπορούν να αποχωριστούν. Όταν βρίσκονται κοντά στον θάνατο, μερικοί άνθρωποι ανησυχούν για το ένα και το άλλο· ανησυχούν για τα παιδιά τους, τα αγαπημένα τους πρόσωπα, την περιουσία τους, λες και με την ανησυχία μπορούν να σβήσουν το μαρτύριο και τον τρόμο που επιφέρει ο θάνατος· λες και με το να διατηρούν μια κάποια οικειότητα με εκείνους που είναι εν ζωή, μπορούν να ξεφύγουν από την ανημποριά και τη μοναξιά που συνοδεύουν τον θάνατο. Στα βάθη της ανθρώπινης καρδιάς υπάρχει ένας νεοφανής φόβος· ο φόβος πως θα αποχωριστεί κανείς τα αγαπημένα του πρόσωπα, πως δεν θα ξαναδεί τον γαλανό ουρανό, δεν θα αντικρίσει ξανά τον υλικό κόσμο. Μια μοναχική ψυχή που είναι συνηθισμένη στη συντροφιά των αγαπημένων της προσώπων, είναι απρόθυμη να αφεθεί και να αναχωρήσει, ολομόναχη, για έναν άγνωστο, μη οικείο κόσμο.

«Ο Λόγος», τόμ. 2: «Σχετικά με το να γνωρίζει κανείς τον Θεό», Ο ίδιος ο Θεός, ο μοναδικός Γ΄