3. Λογομαχίες

Στην εκκλησία υπάρχει ακόμα ένα είδος ανθρώπου, ένα είδος ανθρώπου που του αρέσει ιδιαίτερα να δικαιολογείται. Λόγου χάρη, αν έχει κάνει ή αν έχει πει κάτι λάθος, φοβάται μήπως οι άλλοι σχηματίσουν κακή γνώμη γι’ αυτόν και μήπως κάτι τέτοιο επηρεάσει την εικόνα του στα μάτια της πλειοψηφίας, οπότε δικαιολογείται και εξηγεί το ζήτημα κατά τη διάρκεια των συναθροίσεων. Το εξηγεί με σκοπό να μη σχηματίσουν οι άνθρωποι κακή γνώμη για το άτομό του, κι έτσι καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια γι’ αυτό και το σκέφτεται πολύ· αναλογίζεται όλη μέρα: «Πώς μπορώ να διευκρινίσω αυτό το ζήτημα; Πώς μπορώ να το εξηγήσω με σαφήνεια σ’ αυτόν τον άνθρωπο; Πώς μπορώ να ανασκευάσω την κακή γνώμη που έχουν σχηματίσει για μένα; Η σημερινή συνάθροιση είναι μια καλή ευκαιρία να μιλήσω γι’ αυτό το ζήτημα». Λέει στη συνάθροιση: «Σκοπός μου με αυτό που έκανα τις προάλλες δεν ήταν να βλάψω ούτε να εκθέσω κανέναν· είχα καλή πρόθεση, να βοηθήσω τους ανθρώπους. Εντούτοις, κάποιοι άνθρωποι διαρκώς με παρεξηγούν, θέλουν διαρκώς να με βάζουν στο στόχαστρο και θεωρούν πάντα πως είμαι άπληστος και φιλόδοξος, καθώς και ότι έχω κακή ανθρώπινη φύση. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν είμαι καθόλου έτσι, σωστά; Ούτε έκανα ούτε είπα τέτοια πράγματα. Όταν μίλησα για κάποιον ενώ δεν ήταν παρών, δεν ήταν για να του δημιουργήσω επίτηδες πρόβλημα. Όταν οι άνθρωποι έχουν κάνει κακά πράγματα, πώς γίνεται να μην επιτρέπουν στους άλλους να μιλούν γι’ αυτά;» Λέει πολλά, τόσο για να δικαιολογηθεί όσο και για να υπερασπιστεί τον εαυτό του, ενώ επίσης εκθέτει και αρκετά από τα προβλήματα του άλλου ανθρώπου. Όλα αυτά τα κάνει για να διαχωρίσει τη θέση του από το ζήτημα, να κάνει τους πάντες να πιστέψουν ότι αυτό που αποκάλυψε δεν ήταν διεφθαρμένη διάθεση, καθώς και ότι δεν έχει κακή ανθρώπινη φύση, ούτε αντιπάθεια προς την αλήθεια, ούτε φυσικά κακόβουλες προθέσεις. Θέλει, λοιπόν, οι άλλοι να πιστέψουν πως είναι καλόβουλος, πως οι καλές του προθέσεις συχνά παρεξηγούνται και πως συχνά καταδικάζεται εξαιτίας των παρανοήσεων των άλλων. Τόσο ρητά όσο και έμμεσα, τα λόγια του κάνουν τους ακροατές να θεωρήσουν πως είναι αθώος και πως όσοι τον νόμιζαν άδικο και κακό είναι εκείνοι οι κακοί που δεν αγαπούν την αλήθεια. Αφού ακούσει κάτι τέτοιο, ο άλλος άνθρωπος κατανοεί το εξής: «Τα λόγια σου δεν θέλουν να πουν ότι δεν έχεις διεφθαρμένη διάθεση; Ο σκοπός τους δεν είναι απλώς να φανείς καλός; Αυτό δεν σημαίνει απλώς ότι δεν έχεις αυτογνωσία, ότι δεν αποδέχεσαι την αλήθεια, ότι δεν αποδέχεσαι τα γεγονότα; Εντάξει, μην τα αποδέχεσαι όλα αυτά· εμένα, όμως, γιατί με βάζεις στο στόχαστρο; Εγώ δεν είχα την πρόθεση να σε βάλω στο στόχαστρο ούτε ήθελα να σε πλήξω. Μπορείς να νομίζεις ό,τι θέλεις· εγώ τι σχέση έχω μ’ αυτό;» Ο άλλος, τότε, δεν μπορεί να μασήσει τα λόγια του και λέει: «Κάποιοι άνθρωποι, όταν έρχονται αντιμέτωποι με ένα θέμα μικρής σημασίας και υποβάλλονται σε λίγη άδικη μεταχείριση ή πόνο, δεν είναι διατεθειμένοι να το αποδεχθούν και θέλουν να δικαιολογηθούν και να εξηγηθούν· προσπαθούν συνεχώς να διαχωρίσουν τη θέση τους από το θέμα, θέλουν πάντα να δίνουν καλή εντύπωση στους άλλους και να καλλωπίζουν την εικόνα τους. Δεν είναι τέτοιου είδους άνθρωποι, γιατί, λοιπόν, προσπαθούν να δίνουν καλή εντύπωση στους άλλους, να δίνουν την εντύπωση ότι είναι τέλειοι; Εξάλλου, εγώ συναναστρέφομαι πάνω στην αλήθεια, δεν βάζω κανέναν στο στόχαστρο ούτε σκοπεύω να πλήξω ή να εκδικηθώ κανέναν. Ο καθένας ας νομίζει ό,τι θέλει!» Αυτοί οι δύο άνθρωποι συναναστρέφονται πάνω στην αλήθεια; (Όχι.) Τι κάνουν, λοιπόν; Λέει ο ένας: «Τα έκανα όλα αυτά για το έργο της εκκλησίας. Δεν με νοιάζει τι νομίζεις εσύ». Λέει ο άλλος: «Όταν ο άνθρωπος ενεργεί, ο Ουρανός βλέπει. Ο Θεός γνωρίζει τις σκέψεις των ανθρώπων. Μη νομίζεις πως, μόνο και μόνο επειδή έχεις λίγη καλή θέληση, ικανότητα και ευφράδεια και δεν κάνεις κακά πράγματα, ο Θεός δεν θα σε εξετάσει εξονυχιστικά· μη νομίζεις πως, αν κρύψεις βαθιά τις σκέψεις σου, ο Θεός δεν μπορεί να τις δει. Εδώ μπορούν να τις δουν όλοι οι αδελφοί κι οι αδελφές —πόσο μάλλον ο Θεός! Δεν το ξέρεις ότι ο Θεός εξετάζει εξονυχιστικά τα βάθη της καρδιάς των ανθρώπων;» Για ποιο πράγμα λογομαχούν αυτοί οι δύο; Ο ένας καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να δικαιολογηθεί και να απαλλαχθεί, επειδή δεν θέλει να έχουν οι άλλοι κακή εντύπωση γι’ αυτόν, ενώ ο άλλος επιμένει να μη δίνει τόπο στην οργή, δεν επιτρέπει στον πρώτο να δώσει καλή εντύπωση στους άλλους και, ταυτόχρονα, βάζει στόχο να τον εκθέσει και να τον καταδικάσει, χρησιμοποιώντας επιπλήξεις. Εκ πρώτης όψεως, αυτοί οι δύο δεν βρίζονται ούτε εκθέτουν ευθέως ο ένας τον άλλον, όμως μιλάνε με συγκεκριμένο σκοπό: Ο ένας προσπαθεί να αποφύγει να παρεξηγηθεί από τον άλλον και απαιτεί από αυτόν να καθαρίσει το όνομά του, ενώ ο άλλος αρνείται να κάνει κάτι τέτοιο και, αντ’ αυτού, επιμένει να βάζει στον πρώτο ταμπέλες και να τον καταδικάζει, απαιτώντας από εκείνον να το αποδεχτεί. Είναι αυτή η συζήτηση μια κανονική συναναστροφή πάνω στην αλήθεια; (Όχι.) Είναι μια συζήτηση με βάση τη συνείδηση και τη λογική; (Όχι.) Οπότε ποια είναι η φύση μιας τέτοιας συζήτησης; Είναι μια τέτοια συζήτηση εμπλοκή σε αμοιβαίες επιθέσεις; (Ναι.) Μήπως αυτός που δικαιολογείται συναναστρέφεται πάνω στο πώς μπορεί να αποδεχθεί όσα στέλνει ο Θεός, να αποκτήσει αυτογνωσία και να βρει τις αρχές σύμφωνα με τις οποίες πρέπει κανείς να ασκηθεί; Όχι, δικαιολογείται στους άλλους. Θέλει να διευκρινίσει στους άλλους ποιες είναι οι σκέψεις, οι απόψεις, οι προθέσεις και ο σκοπός του, να εξηγηθεί στον άλλο, κι εκείνος να καθαρίσει το όνομά του. Επιπλέον, θέλει να αρνηθεί την έκθεση και την καταδίκη από τον άλλο και, ακόμα κι αν τα λεγόμενα του τελευταίου συμβαδίζουν με τα γεγονότα και με την αλήθεια, εφόσον ο ίδιος δεν τα παραδέχεται ή δεν είναι διατεθειμένος να τα αποδεχθεί, τότε θεωρεί πως τα λεγόμενα του άλλου είναι λανθασμένα και θέλει να τα διορθώσει. Ταυτόχρονα, ο άλλος δεν επιθυμεί να του καθαρίσει το όνομά του, αλλά τον εκθέτει και τον αναγκάζει να αποδεχθεί την καταδίκη του. Ο ένας δεν είναι διατεθειμένος να αποδεχθεί και ο άλλος προσπαθεί επίμονα να τον αναγκάσει να αποδεχθεί, πράγμα που οδηγεί σε επιθέσεις μεταξύ τους. Αυτό το είδος διαλόγου έχει τη φύση της εμπλοκής σε αμοιβαίες επιθέσεις. Τι φύση έχει, λοιπόν, αυτού του είδους η επίθεση; Χαρακτηρίζεται αυτή η συζήτηση από αμοιβαία άρνηση, αμοιβαία παράπονα και αμοιβαία καταδίκη; (Ναι.) Αυτή η μορφή διαλόγου προκύπτει και στην εκκλησιαστική ζωή; (Ναι.) Όλες οι συζητήσεις αυτού του είδους είναι λογομαχίες.

Γιατί αποκαλούνται λογομαχίες αυτού του είδους οι διάλογοι; (Επειδή οι συμμετέχοντες διαπληκτίζονται για το τι είναι σωστό και τι λάθος, επειδή κανένας δεν προσπαθεί να αποκτήσει αυτογνωσία και κανένας δεν κερδίζει τίποτα· απλώς εμμένουν διαρκώς στο ζήτημα, ενώ οι διάλογοι δεν έχουν κανένα νόημα.) Απλώς μιλούν πολύ και ξοδεύουν το σάλιο τους λογομαχώντας για το ποιος είναι σωστός και ποιος λάθος, ποιος ανώτερος και ποιος κατώτερος. Λογομαχούν ασταμάτητα, χωρίς να βγαίνει ποτέ κανείς νικητής, και οι διαπληκτισμοί τους δεν έχουν τελειωμό. Και τι αποκομίζουν, τελικά, απ’ αυτό; Μήπως την κατανόηση της αλήθειας, την κατανόηση των προθέσεων του Θεού; Μήπως την ικανότητα να μετανοήσουν και να αποδεχθούν την εξονυχιστική εξέταση του Θεού; Μήπως την ικανότητα να αποδεχθούν τα πράγματα από τον Θεό και να αποκτήσουν περισσότερη αυτογνωσία; Τίποτα απ’ αυτά δεν αποκομίζουν. Αυτοί οι ανούσιοι διαπληκτισμοί και διάλογοι περί σωστού και λάθους είναι λογομαχίες. Για να το πούμε απλά, οι λογομαχίες είναι εντελώς ανούσιες συζητήσεις, όπου όλα όσα λέγονται είναι ανοησίες, ούτε μία λέξη δεν είναι εποικοδομητική ή ωφέλιμη για τους άλλους, αλλά, αντίθετα, τα λόγια που λέγονται είναι όλα τους οδυνηρά και προέρχονται από τη βούληση, τη θερμοαιμία, τον νου και, φυσικά, σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό, τις διεφθαρμένες διαθέσεις των ανθρώπων. Κάθε λέξη λέγεται χάριν των συμφερόντων του καθενός, της εικόνας και της υπόληψής του και όχι για να γίνει εποικοδομητική ή βοηθητική για τους άλλους ούτε για να κατανοήσει ο ίδιος κάποια πτυχή της αλήθειας ή τις προθέσεις του Θεού και ούτε, φυσικά, για να συζητηθεί ποιες διεφθαρμένες διαθέσεις του εκτίθενται στα λόγια του Θεού, αν οι διεφθαρμένες διαθέσεις του αντιστοιχούν στα λόγια του Θεού ή αν η κατανόησή του είναι σωστή. Όσο ευχάριστες, ειλικρινείς ή ευσεβείς κι αν ακούγονται αυτές οι ανούσιες δικαιολογίες για τον εαυτό κι οι εξηγήσεις, είναι όλες τους λογομαχίες και αμοιβαίες επιθέσεις και κρίσεις που δεν ωφελούν ούτε τους άλλους ούτε το ίδιο το άτομο. Όχι μόνο βλάπτουν τους άλλους και επηρεάζουν τις κανονικές διαπροσωπικές σχέσεις του ίδιου του ατόμου, αλλά εμποδίζουν και την εξέλιξη της ζωής του. Εν ολίγοις, ανεξάρτητα από τις δικαιολογίες, τις προθέσεις, τις στάσεις και τους τόνους που χρησιμοποιούνται ή τα μέσα και τις τεχνικές που επιστρατεύονται, εφόσον υπάρχει αυθαίρετη κρίση και καταδίκη των άλλων, τότε αυτά τα λόγια, οι μέθοδοι και ούτω καθεξής ανήκουν όλα στην κατηγορία της επίθεσης στους άλλους, είναι όλα λογομαχίες. Είναι ευρύ αυτό το πεδίο; (Είναι πολύ ευρύ.) Όταν, λοιπόν, έρχεστε αντιμέτωποι με τις επιθέσεις, τις κρίσεις και τις καταδίκες των ανθρώπων, μπορείτε να αποφύγετε συμπεριφορές επίθεσης και καταδίκης των άλλων; Πώς πρέπει να ασκείστε όταν έρχεστε αντιμέτωποι με αυτού του είδους τις καταστάσεις; (Πρέπει να προσερχόμαστε και να σιωπούμε ενώπιον του Θεού μέσω της προσευχής· τότε δεν θα υπάρχει πια μίσος στην καρδιά μας.) Εφόσον ένας άνθρωπος έχει κατανόηση και λογική, εφόσον μπορεί να σιωπήσει ενώπιον του Θεού και να προσευχηθεί σ’ Αυτόν και να αποδεχθεί την αλήθεια, μπορεί να ελέγξει τις προθέσεις και τις επιθυμίες του και τότε μπορεί να φτάσει σ’ ένα σημείο όπου ούτε κρίνει τους άλλους ούτε τους επιτίθεται. Εφόσον η πρόθεση και ο σκοπός κάποιου δεν είναι να εκτονώσει την προσωπική του εμπάθεια ή να πάρει εκδίκηση ούτε, φυσικά, να επιτεθεί στον άλλον άνθρωπο, αλλά βλάπτει ακούσια τον άλλον άνθρωπο επειδή δεν κατανοεί την αλήθεια ή την κατανοεί πολύ επιφανειακά, καθώς κι επειδή είναι κάπως ανόητος και αδαής ή ισχυρογνώμων, τότε μέσα απ’ τη βοήθεια, την υποστήριξη και τη συναναστροφή των άλλων, αφού κατανοήσει την αλήθεια, θα αρχίσει να μιλάει πιο σωστά και θα αξιολογεί και θα βλέπει τους άλλους με μεγαλύτερη ακρίβεια. Επιπλέον, θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τις διεφθαρμένες διαθέσεις που αποκαλύπτουν οι άλλοι και τις εσφαλμένες ενέργειές τους με σωστό τρόπο, οπότε θα μειώσει λίγο λίγο τις επιθέσεις και τις κρίσεις του εναντίον των άλλων. Αν, ωστόσο, κάποιος ζει συνεχώς μέσα στις διεφθαρμένες διαθέσεις του, αναζητώντας ευκαιρίες να πάρει εκδίκηση απ’ όποιον βρίσκει δυσάρεστο ή απ’ όποιον τον έχει προσβάλει ή τον έχει βλάψει στο παρελθόν, αν έχει διαρκώς τέτοιες προθέσεις και δεν αναζητά την αλήθεια ούτε προσεύχεται ούτε βασίζεται καθόλου στον Θεό, τότε είναι ικανός να επιτεθεί στους άλλους οποτεδήποτε και οπουδήποτε —και κάτι τέτοιο δεν λύνεται εύκολα. Το να επιτίθεται κανείς στους άλλους ακούσια είναι κάτι που λύνεται εύκολα, πράγμα που δεν ισχύει για τις σκόπιμες και εκούσιες επιθέσεις. Αν κάποιος επιτίθεται και κρίνει καμιά φορά τους άλλους χωρίς να το θέλει, τότε, μέσω της συναναστροφής που θα κάνουν οι άλλοι πάνω στην αλήθεια για να τον υποστηρίξουν και να τον βοηθήσουν, θα μπορέσει να αναστρέψει την πορεία του μόλις κατανοήσει την αλήθεια. Αν, ωστόσο, κάποιος προσπαθεί συνεχώς να πάρει εκδίκηση και να εκτονώσει την προσωπική του εμπάθεια, αν θέλει συνεχώς να βασανίζει ή να μειώνει τους άλλους και τους επιτίθεται με τέτοιες προθέσεις, πράγμα που όλοι νιώθουν και βλέπουν, τότε μια τέτοια συμπεριφορά γίνεται διατάραξη και αναστάτωση της εκκλησιαστικής ζωής· συνιστά απόλυτα ηθελημένη διατάραξη και αναστάτωση. Επομένως, το να έχει κανείς τη διάθεση της επίθεσης εναντίον των άλλων είναι κάτι που δύσκολα αλλάζει.

Καταλαβαίνετε τώρα πώς πρέπει να επιλύεται το θέμα του να επιτίθεται κανείς στους άλλους και να τους καταδικάζει; Μόνο ένας τρόπος υπάρχει: Πρέπει κανείς να προσεύχεται και να βασίζεται στον Θεό, και τότε το μίσος του σιγά σιγά θα εξαφανιστεί. Υπάρχουν δύο κυρίως τύποι ανθρώπων που είναι ικανοί να επιτεθούν στους άλλους. Στον έναν τύπο ανήκουν όσοι μιλάνε χωρίς να σκεφτούν, όσοι δεν μασάνε τα λόγια τους και, όταν κάποιος τους φαίνεται δυσάρεστος, μπορεί να πουν κάτι που θα τον πληγώσει. Τις περισσότερες φορές, ωστόσο, δεν επιτίθενται στους άλλους εκούσια ή ηθελημένα· απλώς δεν μπορούν να συγκρατηθούν, γιατί έτσι είναι η διάθεσή τους, οπότε, χωρίς να το αντιλαμβάνονται, επιτίθενται στους άλλους. Αν κλαδευτούν, το αποδέχονται, άρα δεν είναι κακοί άνθρωποι και δεν μπαίνουν στο στόχαστρο προς απομάκρυνση. Οι κακοί άνθρωποι, όμως, δεν αποδέχονται το κλάδεμα και προκαλούν συχνά διατάραξη και αναστάτωση στην εκκλησιαστική ζωή, πολύ συχνά επιτίθενται, κρίνουν, πλήττουν και εκδικούνται τους άλλους, ενώ δεν αποδέχονται την αλήθεια ούτε στο ελάχιστο. Είναι κακοί άνθρωποι και αυτοί που πρέπει να αντιμετωπίσει και να απομακρύνει η εκκλησία. Γιατί χρειάζεται να αντιμετωπιστούν και να απομακρυνθούν; Κρίνοντας από τη φύση-ουσία τους, η συμπεριφορά που έχουν να επιτίθενται στους άλλους δεν είναι ακούσια, αλλά ηθελημένη. Αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι αυτοί έχουν κακόβουλη ανθρώπινη φύση —κανείς δεν επιτρέπεται να τους προσβάλει ούτε να τους ασκήσει κριτική, ενώ, αν κάποιος πει κάτι που ίσως κατά λάθος τους πληγώσει λίγο, θα ψάξουν να βρουν ευκαιρία για εκδίκηση— επομένως, τέτοιοι άνθρωποι είναι ικανοί να επιτεθούν στους άλλους. Αυτός είναι ένας τύπος ανθρώπου που χρειάζεται να αντιμετωπίσει και να απομακρύνει η εκκλησία. Οποιοσδήποτε εμπλέκεται σε αμοιβαίες επιθέσεις και λογομαχίες —σε όποια απ’ τις δύο πλευρές κι αν είναι, είτε επιτίθεται ενεργητικά είτε παθητικά— εφόσον συμμετέχει σ’ αυτού του είδους τις επιθέσεις, τότε είναι κακός άνθρωπος με καταχθόνιες προθέσεις και θα βασανίσει τους άλλους μόλις νιώσει την παραμικρή δυσαρέσκεια. Τέτοιοι άνθρωποι προκαλούν σοβαρή διατάραξη και αναστάτωση στην εκκλησιαστική ζωή. Είναι ένας τύπος κακού ανθρώπου μέσα στην εκκλησία. Τα λιγότερο σοβαρά περιστατικά μπορούν να αντιμετωπιστούν με απομόνωση του συγκεκριμένου ατόμου προκειμένου να κάνει αυτοκριτική· σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, το συγκεκριμένο άτομο πρέπει να αποπεμφθεί ή να αποβληθεί. Αυτή είναι η αρχή που πρέπει να κατανοήσουν οι επικεφαλής και εργάτες όσον αφορά τον χειρισμό αυτού του ζητήματος.

Μέσα από αυτήν τη συναναστροφή, κατανοείτε τώρα τι σημαίνει να επιτίθεται κανείς στους άλλους; Μπορείτε να το διακρίνετε; Αφού ορίσω τι είναι επίθεση, σκέφτονται κάποιοι: «Αν ο ορισμός της επίθεσης προς τους άλλους είναι τόσο ευρύς, ποιος θα τολμήσει να μιλήσει στο μέλλον; Κανείς από εμάς τους ανθρώπους δεν κατανοεί την αλήθεια, άρα, και μόνο που θα ανοίξουμε το στόμα μας, θα επιτεθούμε στους άλλους, κι αυτό είναι τρομερό! Στο μέλλον, πρέπει απλώς να τρώμε το φαγητό μας και να πίνουμε το νερό μας και να σιωπούμε, να σφραγίζουμε τα χείλη μας και να μη μιλάμε απρόσεκτα από τη στιγμή που θα ξυπνήσουμε το πρωί, προκειμένου να μην επιτεθούμε στους άλλους. Θα ήταν τέλειο αυτό και η ζωή μας θα ήταν πολύ πιο ήσυχη». Είναι σωστό αυτό το σκεπτικό; Το να σφραγίσει κανείς τα χείλη του δεν είναι λύση· η ουσία του θέματος των επιθέσεων προς τους άλλους είναι ένα πρόβλημα που βρίσκεται στην καρδιά, προκαλείται από τις διεφθαρμένες διαθέσεις και δεν είναι πρόβλημα που αφορά τα χείλη. Όσα λένε τα χείλη των ανθρώπων διέπονται από τις διεφθαρμένες διαθέσεις και τις σκέψεις τους. Αν κάποιος απαλλαγεί από τις διεφθαρμένες διαθέσεις του και κατανοήσει πραγματικά μερικές αλήθειες, κι αν ο λόγος του γίνει κι αυτός κάπως μετρημένος και σύμφωνος με τις αρχές, τότε το θέμα των επιθέσεων που κάνει στους άλλους θα επιλυθεί εν μέρει. Φυσικά, στην εκκλησιαστική ζωή, για να αποκτήσουν οι άνθρωποι κανονικές διαπροσωπικές σχέσεις και να μην εμπλέκονται σε αμοιβαίες επιθέσεις και λογομαχίες, είναι απαραίτητο να προσέρχονται συχνά για να προσευχηθούν ενώπιον του Θεού, να ζητούν την καθοδήγηση του Θεού και να σιωπούν ενώπιόν Του με ευσεβή καρδιά που πεινάει και διψάει για δικαιοσύνη. Έτσι, όταν κάποιος πει κατά λάθος κάτι και σε πληγώσει, η καρδιά σου μπορεί να σιωπήσει ενώπιον του Θεού, δεν θα νιώσεις μνησικακία και δεν θα θελήσεις να λογομαχήσεις μαζί του ούτε, φυσικά, να υπερασπιστείς και να δικαιολογήσεις τον εαυτό σου. Αντ’ αυτών, θα το αποδεχθείς από τον Θεό, θα ευχαριστήσεις τον Θεό που σου έδωσε μια καλή ευκαιρία να αποκτήσεις αυτογνωσία, και θα Τον ευχαριστήσεις που σου έδωσε τη δυνατότητα να αντιληφθείς ότι έχεις ακόμα το τάδε θέμα μέσα από τα λόγια των άλλων. Είναι μια καλή ευκαιρία να αποκτήσεις αυτογνωσία, είναι η χάρη του Θεού και πρέπει να το αποδεχθείς από τον Θεό. Δεν πρέπει να έχεις πικρία εναντίον του ανθρώπου που σε πλήγωσε ούτε να νιώσεις απέχθεια και μίσος εναντίον του ανθρώπου που, χωρίς να το καταλάβει, ανέφερε τα κουσούρια ή εξέθεσε τα ελαττώματά σου· δεν πρέπει εκούσια ή ακούσια να τον αποφεύγεις ούτε να χρησιμοποιείς κάθε είδους μέσο για να τον εκδικηθείς. Καμία από αυτές τις προσεγγίσεις δεν ευχαριστεί τον Θεό. Να προσέρχεσαι συχνά για να προσευχηθείς ενώπιον του Θεού και, αφού ηρεμήσει η καρδιά σου, θα μπορείς να έχεις σωστή αντιμετώπιση όταν οι άλλοι σε βλάπτουν χωρίς να το θέλουν, θα μπορείς να τους δείξεις ανοχή και υπομονή. Τι θα πρέπει να κάνεις αν κάποιος σε βλάψει επίτηδες; Πώς θα προσέγγιζες το ζήτημα —θα λογομαχούσες μαζί του παρορμητικά ή θα σιωπούσες ενώπιον του Θεού και θα αναζητούσες την αλήθεια; Δεν χρειάζεται να το πω, φυσικά· όλοι σας ξέρετε ποιος τρόπος εισόδου είναι η σωστή επιλογή.

Είναι πολύ δύσκολο να αποφύγει κανείς τις αμοιβαίες επιθέσεις και τις λογομαχίες στην εκκλησιαστική ζωή βασιζόμενος μόνο στη δύναμη, στον αυτοέλεγχο και στην υπομονή του ανθρώπου. Όσο καλή κι αν είναι η ανθρώπινη φύση σου, όσο ευγενικός και καλοσυνάτος ή μεγαλόψυχος κι αν είσαι, είναι αναπόφευκτο να συναντήσεις ανθρώπους ή πράγματα που θα πληγώσουν την αξιοπρέπειά σου, την ακεραιότητά σου και ούτω καθεξής. Πρέπει να έχεις μια αρχή στο μυαλό σου για το πώς να χειρίζεσαι και να αντιμετωπίζεις τέτοιου είδους θέματα. Αν προσεγγίζεις αυτά τα θέματα με θερμοαιμία, το πράγμα είναι πολύ εύκολο: Αυτοί βρίζουν εσένα κι εσύ αυτούς, αυτοί επιτίθενται σ’ εσένα κι εσύ σ’ αυτούς, οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος, ανταποδίδεις τα ίσα, χρησιμοποιώντας τις ίδιες μεθόδους, και διαφυλάττεις την αξιοπρέπεια, την ακεραιότητα και την υπόληψή σου. Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται πολύ εύκολα. Πρέπει, ωστόσο, να ζυγίσεις μες στην καρδιά σου αν αυτή η μέθοδος είναι η ενδεδειγμένη, αν είναι ωφέλιμη τόσο για εσένα όσο και για τους άλλους κι αν ευχαριστεί τον Θεό. Συχνά, όταν οι άνθρωποι δεν έχουν καταλάβει την ουσία αυτού του θέματος, οι πρώτες σκέψεις τους είναι: «Αφού αυτός δεν μου δείχνει έλεος, εγώ γιατί να του δείξω; Αφού αυτός δεν μου δείχνει αγάπη, εγώ γιατί να του φερθώ με αγάπη; Αφού δεν μου δείχνει υπομονή και δεν με βοηθάει, εγώ γιατί να είμαι υπομονετικός μαζί του ή να τον βοηθήσω; Είναι σκληρόκαρδος μαζί μου, οπότε θα του κάνω κακό. Εγώ γιατί να μην ακολουθήσω το οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος;» Αυτές είναι οι πρώτες σκέψεις που περνούν απ’ το μυαλό των ανθρώπων. Όταν, όμως, ενεργείς πράγματι μ’ αυτόν τον τρόπο, μέσα σου νιώθεις γαλήνη ή ανησυχία και πόνο; Όταν πράγματι το επιλέγεις αυτό, τι κερδίζεις; Τι αποκομίζεις; Πολλοί άνθρωποι είδαν από την εμπειρία τους ότι, όταν πράγματι ενεργούν μ’ αυτόν τον τρόπο, νιώθουν μέσα τους ανησυχία. Φυσικά, για τους περισσότερους ανθρώπους δεν πρόκειται για τύψεις συνείδησης και ακόμα λιγότερο πρόκειται για ανησυχία που προκαλείται από αίσθημα χρέους προς τον Θεό· οι άνθρωποι δεν έχουν τέτοιου είδους ανάστημα. Τι προκαλεί μέσα τους αυτήν την ανησυχία; Πηγάζει από το μίσος τους, από την αμφισβήτηση της αξιοπρέπειας και της ακεραιότητάς τους όταν τους προσβάλλουν, καθώς και απ’ τον πόνο που νιώθουν κι από τα ξεσπάσματα οργής, μίσους, αψηφισιάς και αγανάκτησης που γεννιούνται μέσα στην καρδιά τους όταν κάποιος τους προκαλεί λεκτικά· όλα αυτά τους προκαλούν ανησυχία. Ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της ανησυχίας; Αμέσως μόλις τη νιώσεις, θ’ αρχίσεις να αναλογίζεσαι τι είδους γλώσσα θα χρησιμοποιήσεις για να χειριστείς αυτόν τον άνθρωπο, με ποια νόμιμα και εύλογα μέσα θα τον μειώσεις, για να του δείξεις πως έχεις αξιοπρέπεια και ακεραιότητα και δεν εκφοβίζεσαι εύκολα. Όταν νιώθεις ανησυχία, όταν παράγεις μίσος, μ’ αυτά που σκέφτεσαι δεν δείχνεις στον άνθρωπο αυτόν θετικά πράγματα, όπως υπομονή, ανοχή και σωστή συμπεριφορά, αλλά, αντίθετα, δείχνεις όλα τα αρνητικά πράγματα, όπως ζήλια, απέχθεια, αποστροφή, έχθρα, μίσος και καταδίκη, σε τέτοιον βαθμό που τον καταριέσαι αμέτρητες φορές μέσα σου και, ανά πάσα στιγμή —ακόμα κι όταν τρως ή κοιμάσαι— σκέφτεσαι πώς θα τον εκδικηθείς και φαντάζεσαι πώς θα τον αντιμετωπίσεις και θα χειριστείς καταστάσεις στις οποίες θα σου επιτεθεί ή θα σε καταδικάσει —και ούτω καθεξής. Περνάς όλη σου τη μέρα με σκέψεις για το πώς θα μειώσεις τον άλλον, πώς θα εκτονώσεις την πικρία και το μίσος σου και το πώς θα κάνεις τον άλλον να υποχωρήσει μπροστά σου και να σε φοβηθεί, οπότε να μην τολμήσει να σε προκαλέσει ξανά. Σκέφτεσαι, επίσης, συχνά πώς να δώσεις στον άλλον ένα μάθημα, να του δείξεις πόσο ισχυρός είσαι. Όταν γεννιούνται τέτοιες σκέψεις και όταν δημιουργούνται στο μυαλό σου φανταστικά σενάρια ξανά και ξανά, η αναστάτωση και οι συνέπειες που σου προκαλούν είναι ανυπολόγιστες. Μόλις βρεθείς στην κατάσταση να εμπλέκεσαι σε λογομαχίες και αμοιβαίες επιθέσεις, ποιες είναι οι συνέπειες; Είναι εύκολο να σιωπήσεις τότε ενώπιον του Θεού; Δεν καθυστερεί αυτό τη ζωή-είσοδό σου; (Ναι.) Αυτός είναι ο αντίκτυπος για όποιον επιλέξει τον λανθασμένο τρόπο χειρισμού των ζητημάτων. Αν επιλέξεις το σωστό μονοπάτι, τότε μπορείς να επιλέξεις να δείξεις ανοχή όταν κάποιος μιλάει με τρόπο που πλήττει την εικόνα ή την περηφάνια σου ή προσβάλλει την ακεραιότητα και την αξιοπρέπειά σου. Δεν θα τσακωθείς μαζί του, χρησιμοποιώντας οποιεσδήποτε εκφράσεις, ούτε θα δικαιολογήσεις ηθελημένα τον εαυτό σου, δεν θα διαψεύσεις τον άλλο ούτε θα του επιτεθείς, πυροδοτώντας μέσα σου το μίσος. Ποια είναι η ουσία και η σημασία της ανεκτικότητας; Λες: «Κάποια απ’ τα πράγματα που είπε δεν συμβαδίζουν με τα γεγονότα, αλλά έτσι είναι όλοι προτού κατανοήσουν την αλήθεια και φτάσουν στη σωτηρία· ήμουν κι εγώ έτσι κάποτε. Τώρα που κατανοώ την αλήθεια, δεν βαδίζω στο μονοπάτι των απίστων, που τσακώνονται για το τι είναι σωστό και τι λάθος και ακολουθούν τη φιλοσοφία της σύγκρουσης· επιλέγω την ανοχή και φέρομαι στους άλλους με αγάπη. Κάποια απ’ τα πράγματα που είπε δεν συμβαδίζουν με τα γεγονότα, αλλά δεν τους δίνω σημασία. Αποδέχομαι όσα μπορώ να αναγνωρίσω και να κατανοήσω. Τα αποδέχομαι από τον Θεό και τα φέρνω ενώπιον του Θεού ενώ προσεύχομαι, ζητώντας Του να δημιουργήσει περιστάσεις που αποκαλύπτουν τις διεφθαρμένες διαθέσεις μου, μου δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσω την ουσία αυτών των διεφθαρμένων διαθέσεων και την ευκαιρία να αρχίσω να αντιμετωπίζω αυτά τα θέματα, να τα κατανικήσω σιγά σιγά και να εισέλθω στην αλήθεια-πραγματικότητα. Όσο γι’ αυτούς που με πληγώνουν με τα λόγια τους, για το αν όσα λένε είναι σωστά ή όχι και για το ποιες είναι οι προθέσεις τους, από τη μία κάνω πράξη τη διάκριση, από την άλλη τους ανέχομαι». Αν πρόκειται για άνθρωπο που αποδέχεται την αλήθεια, μπορείς να καθίσεις και να συναναστραφείς ήρεμα μαζί του. Αν δεν πρόκειται για άνθρωπο που αποδέχεται την αλήθεια, αν πρόκειται για κακό άνθρωπο, τότε μην του δίνεις σημασία. Όταν πια θα έχει κάνει αρκετά, όλοι οι αδελφοί κι οι αδελφές θα τον διακρίνουν πέρα ως πέρα, και το ίδιο κι εσύ, ενώ οι επικεφαλής και οι εργάτες θα είναι έτοιμοι να τον αποπέμψουν και να τον χειριστούν —τότε θα έχει έρθει η ώρα να τον αντιμετωπίσει ο Θεός και, φυσικά, θα χαρείς ιδιαίτερα κι εσύ. Ωστόσο, το μονοπάτι που πρέπει να διαλέξεις δεν είναι σε καμία περίπτωση να εμπλέκεσαι σε λογομαχίες με κακούς ανθρώπους, να επιχειρηματολογείς μαζί τους και να προσπαθείς να δικαιολογηθείς. Αντ’ αυτών, είναι να ασκείσαι σύμφωνα με τις αλήθεια-αρχές κάθε φορά που συμβαίνει κάτι. Είτε αντιμετωπίζεις ανθρώπους που σε έχουν πληγώσει είτε όσους δεν έχουν κάνει κάτι τέτοιο και σου είναι ωφέλιμοι, οι αρχές άσκησης πρέπει να είναι οι ίδιες. Όταν επιλέξεις αυτό το μονοπάτι, θα υπάρχει μίσος στην καρδιά σου; Ίσως να υπάρχει λίγη δυσφορία. Και ποιος δεν θα ένιωθε δυσφορία αν πληγωνόταν η αξιοπρέπειά του; Αν κάποιος ισχυριζόταν ότι δεν ένιωθε δυσφορία, κάτι τέτοιο θα ήταν ψέμα, θα ήταν δόλιο, εσύ, όμως, μπορείς ν’ αντέξεις και να υπομείνεις αυτήν την ταλαιπωρία προκειμένου να κάνεις πράξη την αλήθεια. Όταν επιλέξεις αυτό το μονοπάτι, θα έχεις καθαρή συνείδηση όταν προσέλθεις ξανά ενώπιον του Θεού. Γιατί θα είναι καθαρή η συνείδησή σου; Επειδή θα γνωρίζεις ξεκάθαρα ότι τα λόγια σου δεν πηγάζουν από θερμοαιμία, ότι δεν τσακώνεσαι με τους άλλους μέχρι να γίνεις κόκκινος σαν το παντζάρι για να ικανοποιήσεις τις εγωιστικές επιθυμίες σου, καθώς και ότι, έχοντας ως βάση την κατανόηση της αλήθειας, προτιμάς να ακολουθείς την οδό του Θεού και να βαδίζεις στο δικό σου μονοπάτι. Θα γνωρίζεις με απόλυτη σαφήνεια στην καρδιά σου ότι το μονοπάτι που επέλεξες το κατευθύνει ο Θεός, το απαιτεί ο Θεός, οπότε θα νιώθεις μέσα σου ιδιαίτερη γαλήνη. Όταν βρεις τέτοια γαλήνη, θα σε αναστατώνουν το μίσος κι οι προσωπικές μνησικακίες ανάμεσα σ’ εσένα και τους άλλους; (Όχι.) Όταν δώσεις στ’ αλήθεια τόπο στην οργή και επιλέξεις πρόθυμα το θετικό μονοπάτι, η καρδιά σου θα ησυχάσει και θα γαληνέψει. Δεν θα σε αναστατώνουν πια η πικρία, το μίσος και η εκδικητική νοοτροπία και οι μηχανορραφίες που δημιουργεί το μίσος, μεταξύ των υπόλοιπων πραγμάτων που οφείλονται στη θερμοαιμία. Το μονοπάτι που επέλεξες θα σου φέρει γαλήνη και μια ήσυχη καρδιά, ενώ όσα οφείλονται στη θερμοαιμία δεν θα μπορούν πλέον να σε αναστατώσουν. Όταν δεν θα μπορούν πλέον να σε αναστατώσουν, θα συνεχίζεις να σκέφτεσαι τρόπους να επιτεθείς σε όσους σε πλήγωσαν με τα λόγια τους ή να εμπλακείς σε λογομαχίες μαζί τους; Όχι, δεν θα το κάνεις αυτό. Φυσικά, η θερμοαιμία, η παρορμητικότητα και η πικρία σου θα επανέρχονται καμιά φορά εξαιτίας του μικρού σου αναστήματος ή εξαιτίας κάποιου ειδικού περιβάλλοντος. Ωστόσο, η αποφασιστικότητά σου και η θέληση να κάνεις πράξη την αλήθεια δεν θ’ αφήνουν αυτά τα πράγματα να ταράζουν την καρδιά σου. Αυτά τα πράγματα, δηλαδή, δεν θα μπορούν να σε αναστατώνουν. Μπορεί ακόμα να έχεις ξεσπάσματα θερμοαιμίας, για παράδειγμα να σκέφτεσαι: «Αυτός μου κάνει συνεχώς τη ζωή δύσκολη. Πρέπει μια μέρα να τον βάλω κάτω και να του μιλήσω, να τον ρωτήσω γιατί με βάζει διαρκώς στο στόχαστρο και μου κάνει τη ζωή δύσκολη. Πρέπει να τον ρωτήσω γιατί με περιφρονεί και με προσβάλλει συνέχεια». Μπορεί καμιά φορά να κάνεις τέτοιες σκέψεις. Αφού το σκεφτείς κι άλλο, όμως, θα συνειδητοποιήσεις ότι αυτές οι σκέψεις είναι λανθασμένες και ότι μια τέτοια ενέργεια θα δυσαρεστούσε τον Θεό. Όταν γεννιούνται τέτοιες σκέψεις, θα επιστρέφεις γρήγορα ενώπιον του Θεού για να αντιστρέψεις αυτήν την κατάσταση, έτσι ώστε να μην κυριαρχήσουν πάνω σου αυτές οι λανθασμένες σκέψεις. Ως αποτέλεσμα, θα αρχίσουν να γεννιούνται μέσα σου κάποια θετικά πράγματα, όπως η αυτογνωσία, καθώς και κάποια διαφώτιση και φώτιση που σου δίνει ο Θεός, τα οποία θα σου δώσουν τη δυνατότητα να διακρίνεις τους ανθρώπους και να δεις σε βάθος τα ζητήματα. Έτσι, χωρίς να το συνειδητοποιήσεις, αυτά τα θετικά πράγματα θα σε κάνουν να κατανοήσεις την αλήθεια-πραγματικότητα και να εισέλθεις σε αυτή σε μεγαλύτερο βαθμό. Σ’ αυτό το σημείο, η αντίστασή σου, δηλαδή τα «αντισώματα» που διώχνουν το μίσος, τις εγωιστικές επιθυμίες και τη θερμοαιμία, θα γίνονται όλο και πιο ισχυρά, ενώ το ανάστημά σου θα γίνεται όλο και μεγαλύτερο. Αυτά τα πράγματα, που οφείλονται στη θερμοαιμία, δεν θα μπορούν πλέον να σε ελέγξουν. Παρότι μπορεί καμιά φορά να έχεις κάποιες εσφαλμένες σκέψεις, ιδέες και παρορμήσεις, αυτά τα πράγματα θα εξαφανίζονται γρήγορα· θα τα εξαλείφει και θα τα ξεριζώνει η αντίσταση και το ανάστημά σου. Εκείνη τη στιγμή, θα κυριαρχήσουν μέσα σου τα θετικά πράγματα, η πραγματικότητα της αλήθειας και τα λόγια του Θεού. Όταν κυριαρχήσουν αυτά τα θετικά πράγματα, δεν θα επηρεάζεσαι πλέον από ανθρώπους, γεγονότα και πράγματα έξω από εσένα. Το ανάστημά σου θα μεγαλώσει, η κατάστασή σου θα γίνεται όλο και πιο κανονική, ενώ δεν θα ζεις πλέον σύμφωνα με διεφθαρμένες διαθέσεις ούτε θα εξελίσσεσαι στα πλαίσια ενός φαύλου κύκλου, οπότε το ανάστημά σου θα μεγαλώνει συνεχώς.

Όταν βρίσκεσαι στην εκκλησία ή μέσα σε μια ομάδα ανθρώπων, είναι ωφέλιμο να μπορείς να επιλέξεις την ανοχή και την υπομονή, καθώς και το σωστό μονοπάτι άσκησης, όταν αντιμετωπίζεις προσωπικές επιθέσεις που θίγουν την αξιοπρέπεια και την ακεραιότητά σου. Μπορεί να μη βλέπεις αυτό το όφελος, αλλά, όταν βιώσεις ένα τέτοιο συμβάν, θα ανακαλύψεις ασυναίσθητα ότι οι απαιτήσεις του Θεού από τους ανθρώπους και το μονοπάτι που τους παρέχει είναι μια φωτεινή λεωφόρος, καθώς και μια αληθινή και ζωντανή οδός, ότι δίνουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα να αποκτήσουν την αλήθεια και ωφελούν τους ανθρώπους και ότι είναι το πιο ουσιαστικό μονοπάτι. Όταν βρίσκεσαι μέσα σε μια ομάδα ανθρώπων, ειδικά όταν βρίσκεσαι στην εκκλησιαστική ζωή, μπορείς να αντισταθείς σε κάθε είδους πειρασμό και δέλεαρ. Όταν κάποιος σου επιτίθεται και σε πληγώνει κακόβουλα ή προσπαθεί σκόπιμα να σε εκδικηθεί και να εκτονώσει το μίσος του πάνω σου, είναι ζωτικής σημασίας να μπορέσεις να προσεγγίσεις αυτό το ζήτημα και να ασκηθείς σύμφωνα με τις αλήθεια-αρχές. Ο Θεός μισεί τις διεφθαρμένες διαθέσεις των ανθρώπων και γι’ αυτό τους λέει να μην προσεγγίζουν τα πράγματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι με θερμοαιμία, αλλά να σιωπούν ενώπιον του Θεού και να αναζητούν την αλήθεια και τις προθέσεις του Θεού, κι έπειτα να κατανοούν ποιες είναι στ’ αλήθεια οι απαιτήσεις του Θεού από τους ανθρώπους. Η ανθρώπινη υπομονή είναι περιορισμένη, αλλά μόλις ένας άνθρωπος κατανοήσει την αλήθεια, η υπομονή του θα έχει αρχές και μπορεί να μετατραπεί σε κινητήρια δύναμη και σε βοήθεια για να κάνει αυτός ο άνθρωπος πράξη την αλήθεια. Αν, ωστόσο, ένας άνθρωπος δεν αγαπάει την αλήθεια, αν του αρέσει να λογομαχεί για το τι είναι σωστό και τι λάθος και να επιτίθεται στους άλλους, κι αν έχει την τάση να ζει μέσα στη θερμοαιμία του, τότε, όταν δέχεται επίθεση, θα είναι επιρρεπής στις λογομαχίες και τις αμοιβαίες επιθέσεις. Κάτι τέτοιο βλάπτει όλους τους εμπλεκόμενους, ενώ δεν είναι καθόλου εποικοδομητικό ούτε βοηθητικό για κανέναν. Όταν κάποιος εμπλέκεται σε αμοιβαίες επιθέσεις και λογομαχίες, μετά είναι εξαντλημένος, υπερβολικά κουρασμένος, ενώ και οι δύο πλευρές έχουν τραυματιστεί· ο άνθρωπος αυτός δεν έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει απολύτως καμία αλήθεια και, στο τέλος, δεν κερδίζει τίποτα. Το μόνο που μένει είναι μίσος και η πρόθεση να εκδικηθεί όταν του δοθεί η ευκαιρία. Αυτή είναι η αρνητική έκβαση στην οποία οδηγούν τελικά τους ανθρώπους οι αμοιβαίες επιθέσεις και οι λογομαχίες.