2. Τα συμφέροντα των αντίχριστων

Δ. Οι προοπτικές και το πεπρωμένο τους

Κατ’ αρχάς, ας κάνουμε μια ανακεφαλαίωση πάνω στα αντικείμενα της συναναστροφής μας στην προηγούμενη συνάθροιση. (Θεέ μου, την προηγούμενη φορά συναναστράφηκες σχετικά με το δεύτερο σημείο του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι αντίχριστοι τις προοπτικές και το πεπρωμένο τους, δηλαδή το πώς αντιμετωπίζουν οι αντίχριστοι το καθήκον τους. Οι αντίχριστοι έχουν τρεις διαφορετικές στάσεις απέναντι στο καθήκον τους. Αρχικά, ο Θεός παρέχει στην ανθρωπότητα ό,τι χρειάζεται και την καθοδηγεί, οπότε το να κάνει κάποιος το καθήκον του ως δημιούργημα ενώπιον του Θεού είναι απόλυτα σωστό, φυσικό και δικαιολογημένο, καθώς και ό,τι πιο δίκαιο και ό,τι πιο όμορφο ανάμεσα στην ανθρωπότητα· οι αντίχριστοι, όμως, το θεωρούν ως κάποιου είδους συναλλαγή και θέλουν να ανταλλάξουν την εκτέλεση του καθήκοντός τους με καλές προοπτικές και έναν καλό προορισμό. Δεύτερον, ο Θεός, όταν εργάζεται, εκφράζει πολλές αλήθειες· οι αντίχριστοι όχι μόνο δεν θεωρούν πως ο λόγος του Θεού είναι η αλήθεια, πως είναι κάτι που η ανθρωπότητα πρέπει να έχει, να επιδιώκει, να αποδέχεται και στο οποίο πρέπει να εισέλθει για να σωθεί, αλλά, αντιθέτως, θεωρούν πως η επιδίωξη των προοπτικών, του προορισμού, της φήμης και της θέσης είναι η αλήθεια και τα πράγματα που πρέπει να υποστηρίξουν και να αποκτήσουν. Τρίτον, ο Θεός εργάζεται για να διαχειριστεί και να σώσει την ανθρωπότητα, αλλά οι αντίχριστοι αυτό το βλέπουν μόνο ως συναλλαγή και ως παιχνίδι· πιστεύουν ότι μόνο μέσα από σκληρή δουλειά και συναλλαγές μπορούν οι άνθρωποι να κερδίσουν τις ευλογίες της βασιλείας των ουρανών. Αν κρίνουμε από τη στάση που τηρούν οι αντίχριστοι απέναντι στην αλήθεια ότι ο Θεός απαιτεί να κάνουν οι άνθρωποι το καθήκον τους, η διάθεσή τους είναι μοχθηρή.) Έχει κανείς να προσθέσει κάτι; (Οι αντίχριστοι θεωρούν ότι ο μόνος τρόπος για να επιδιώξουν ευλογίες είναι να κάνουν το καθήκον τους. Μόλις γκρεμιστεί η επιθυμία τους να κερδίσουν ευλογίες, ίσως να εγκαταλείψουν αμέσως το καθήκον τους ή ακόμα και να εγκαταλείψουν τον Θεό. Τέτοια στάση έχουν οι αντίχριστοι όταν γκρεμίζεται η επιθυμία τους να κερδίσουν ευλογίες.) (Οι αντίχριστοι δεν μετανοούν αληθινά. Όταν απαλλάσσονται απ’ τα καθήκοντά τους ή αποβάλλονται επειδή προκάλεσαν διατάραξη και αναστάτωση ή έκαναν κακές πράξεις, και ο οίκος του Θεού τούς δίνει μια δεύτερη ευκαιρία να κάνουν το καθήκον τους, δεν είναι ευγνώμονες. Αντίθετα, παραπονιούνται και ασκούν κριτική. Λένε: «Όταν με χρειάζεστε, μου ζητάτε να γυρίσω πίσω, αλλά όταν δεν με χρειάζεστε, με διώχνετε». Αυτό δείχνει ότι οι αντίχριστοι δεν πρόκειται να μετανοήσουν ποτέ.) Με λίγα λόγια, οι αντίχριστοι αντιμετωπίζουν τα καθήκοντά τους και τον λόγο του Θεού εκδηλώνοντας κατά βάση την ίδια ουσία· αντιμετωπίζουν αυτά τα διαφορετικά πράγματα εκδηλώνοντας τις ίδιες διαθέσεις και την ίδια ουσία. Την προηγούμενη φορά, συναναστραφήκαμε κατά βάση πάνω σε κάθε ουσία που εκδηλώνουν οι αντίχριστοι στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τα καθήκοντά τους. Πρώτον, δεν πιστεύουν και δεν αναγνωρίζουν ότι ο λόγος του Θεού είναι η αλήθεια· δεύτερον, ακόμα κι αν συναναστραφείς μαζί τους σχετικά με τον λόγο του Θεού και μπορέσουν να καταλάβουν την αλήθεια, δεν την αποδέχονται· τρίτον, δεν υποτάσσονται στην κυριαρχία και τις διευθετήσεις του Θεού· τέταρτον, δεν μετανοούν ποτέ αληθινά. Αυτές δεν είναι οι ουσίες των εκδηλώσεών τους; (Ναι.) Τα συνοψίσατε αυτά τα τέσσερα σημεία; (Όχι.) Μιλήσατε κυρίως για ορισμένες από τις εκδηλώσεις πάνω στις οποίες συναναστραφήκαμε την προηγούμενη φορά. Ωστόσο, ακόμα δεν έχετε διακρίνει ποιες ουσίες κρύβονται πίσω από αυτές τις εκδηλώσεις. Οι ουσίες που εκδηλώνουν οι αντίχριστοι ενώπιον της αλήθειας και του Θεού είναι πάντοτε το ότι αρνούνται να αναγνωρίσουν, να αποδεχτούν, να υποταχθούν και να μετανοήσουν. Εφόσον οι αντίχριστοι αντιμετωπίζουν έτσι τον λόγο του Θεού και το καθήκον τους, πώς αντιμετωπίζουν το κλάδεμα; Ποιες άλλες εκδηλώσεις δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να δουν πως διαθέτουν τις ουσίες που προαναφέρθηκαν και επιβεβαιώνουν ότι είναι αντίχριστοι, εχθροί του Θεού και εχθροί της αλήθειας; Αυτό είναι το τρίτο σημείο, πάνω στο οποίο θα συναναστραφούμε σήμερα: Πώς αντιμετωπίζουν οι αντίχριστοι το κλάδεμα. Αυτό το σημείο είναι το τρίτο επιμέρους θέμα του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι αντίχριστοι τις προοπτικές και το πεπρωμένο τους. Όπως βλέπετε, η συναναστροφή πάνω σε κάθε αλήθεια απαιτεί πολύ συγκεκριμένη συναναστροφή, καθώς και συγκεκριμένη αναζήτηση και περισυλλογή. Αν μιλούσα μόνο γενικά, δεν θα καταλάβαινες πιο συγκεκριμένα τις πραγματικότητες της κάθε αλήθειας. Εντάξει, σταματάμε την ανακεφαλαίωση του περιεχομένου της προηγούμενης συναναστροφής μας. Τώρα θα συναναστραφούμε επισήμως πάνω στο τρίτο σημείο.

3. Πώς αντιμετωπίζουν οι αντίχριστοι το κλάδεμα

Το κλάδεμα είναι κάτι που μπορεί να βιώσουν όλοι όσοι πιστεύουν στον Θεό. Ιδίως καθώς κάνουν ένα καθήκον, ενώ αποκτούν μεγαλύτερη εμπειρία σε ό,τι αφορά το κλάδεμα, οι περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο το νόημα του κλαδέματος. Θεωρούν πως το κλάδεμα έχει πολλά οφέλη και είναι όλο και πιο ικανοί να αντιμετωπίσουν σωστά το κλάδεμα. Φυσικά, όποιο καθήκον κι αν κάνει ένας άνθρωπος, από τη στιγμή που μπορεί να εκτελέσει ένα καθήκον θα έχει την ευκαιρία να κλαδευτεί. Οι κανονικοί άνθρωποι μπορούν να αντιμετωπίσουν σωστά το κλάδεμα. Απ’ τη μία, μπορούν να αποδεχτούν το κλάδεμα με μια καρδιά που υποτάσσεται στον Θεό και, απ’ την άλλη, μπορούν να κάνουν αυτοκριτική για τα προβλήματα που έχουν και να τα γνωρίσουν. Πρόκειται για μια κοινή στάση και οπτική του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζουν το κλάδεμα όσοι επιδιώκουν την αλήθεια. Έτσι αντιμετωπίζουν, λοιπόν, και οι αντίχριστοι το κλάδεμα; Με τίποτα. Οι αντίχριστοι κι εκείνοι που επιδιώκουν την αλήθεια σίγουρα έχουν διαφορετική στάση όσον αφορά το πώς αντιμετωπίζουν το κλάδεμα. Πρώτα πρώτα, οι αντίχριστοι, όσον αφορά το ζήτημα του κλαδέματος, δεν μπορούν να τ’ αποδεχτούν. Και υπάρχουν λόγοι που δεν μπορούν να τ’ αποδεχτούν, και ο κυριότερος είναι ότι όταν τους κλαδεύουν, αισθάνονται ότι έχουν ρεζιλευτεί, ότι έχουν χάσει τη φήμη, τη θέση και την αξιοπρέπειά τους, ότι δεν μπορούν πλέον να σηκώσουν το κεφάλι τους μπροστά σε όλους. Αυτά τα πράγματα έχουν επίδραση στην καρδιά τους, κι έτσι δυσκολεύονται να δεχτούν να τους κλαδέψουν, και νιώθουν ότι όποιος τους κλαδεύει τους τη φύλαγε και είναι εχθρός τους. Αυτή είναι η νοοτροπία των αντίχριστων όταν τους κλαδεύουν. Γι’ αυτό να είστε σίγουροι. Στην ουσία, στο κλάδεμα αποκαλύπτεται περισσότερο το αν κάποιος μπορεί ν’ αποδεχτεί την αλήθεια κι αν μπορεί να υποταχθεί αληθινά. Το ότι οι αντίχριστοι αντιστέκονται τόσο πολύ στο κλάδεμα αρκεί για να καταδείξει ότι αποστρέφονται την αλήθεια και δεν την αποδέχονται στο ελάχιστο. Αυτή, λοιπόν, είναι η ουσία του προβλήματος. Δεν είναι η υπερηφάνειά τους η ουσία του θέματος, είναι το ότι δεν αποδέχονται την αλήθεια. Όταν τους κλαδεύουν, οι αντίχριστοι απαιτούν να γίνεται σε ωραίο τόνο και με ωραία στάση. Εάν αυτός που το κάνει έχει σοβαρό τόνο κι η στάση του είναι αυστηρή, ο αντίχριστος θα αντισταθεί, θα γίνει απειθής και θα εξαγριωθεί απ’ τη ντροπή του. Δεν δίνει καμία σημασία στο αν αυτό που εκτίθεται μέσα του είναι σωστό, αν είναι γεγονός· δεν αναλογίζεται πού έχει σφάλει ή αν θα πρέπει να αποδεχθεί την αλήθεια. Σκέφτεται μόνο αν έχει υποστεί κάποιο πλήγμα η ματαιοδοξία και η υπερηφάνειά του. Οι αντίχριστοι είναι εντελώς ανίκανοι να αναγνωρίσουν ότι το κλάδεμα είναι χρήσιμο για τους ανθρώπους, ότι προσφέρει αγάπη και σωτηρία, ότι είναι ωφέλιμο. Δεν μπορούν καν να το δουν αυτό. Δεν είναι κάπως παράλογο εκ μέρους τους ετούτο, δεν δείχνει έλλειψη λογικής; Άρα, όταν έρχεται απέναντι στο κλάδεμα, τι διάθεση αποκαλύπτει ο αντίχριστος; Αναμφίβολα τη διάθεση κάποιου που βαριέται την αλήθεια, αλλά και αλαζονεία και αδιαλλαξία. Αυτό αποκαλύπτει ότι η φύση-ουσία των αντίχριστων είναι να αποστρέφονται την αλήθεια και να τη μισούν. Αυτό που φοβούνται, λοιπόν, περισσότερο οι αντίχριστοι είναι το κλάδεμα· μόλις κλαδευτούν, φανερώνεται ολοκληρωτικά η άσχημη κατάστασή τους. Όταν κλαδεύονται οι αντίχριστοι, ποιες εκδηλώσεις παρουσιάζουν και ποια πράγματα μπορεί να πουν ή να κάνουν, τα οποία δίνουν στους άλλους τη δυνατότητα να διακρίνουν ξεκάθαρα ότι είναι αντίχριστοι, ότι διαφέρουν από τον μέσο διεφθαρμένο άνθρωπο και ότι η φύση-ουσία τους είναι διαφορετική από εκείνων που επιδιώκουν την αλήθεια; Θα σας δώσω μερικά παραδείγματα, κι εσείς σκεφτείτε τα και προσθέστε τα δικά σας. Όταν κλαδεύονται οι αντίχριστοι, το πρώτο που κάνουν είναι να υπολογίσουν και να σκεφτούν: «Τι είδους άνθρωπος με κλαδεύει; Πού το πάει; Πώς το ξέρει αυτό; Για ποιον λόγο με κλάδεψε; Μήπως με απαξιώνει; Μήπως είπα κάτι που τον προσέβαλε; Μήπως με εκδικείται γιατί έχω κάτι καλό, κάτι που δεν του έχω δώσει, και μ’ αυτήν την ευκαιρία με εκβιάζει;» Αντί να αναλογιστούν και να γνωρίσουν τις παραβάσεις τους, τα λάθη του παρελθόντος και τις διεφθαρμένες διαθέσεις που έχουν αποκαλύψει, θέλουν στο ζήτημα του κλαδέματος να εντοπίσουν στοιχεία. Νομίζουν ότι υπάρχει κάτι ύποπτο σ’ αυτό. Έτσι αντιμετωπίζουν το κλάδεμα. Υπάρχει αληθινή αποδοχή σ’ αυτό; Υπάρχει αληθινή γνώση ή αναστοχασμός; (Όχι.) Όταν κλαδεύονται οι περισσότεροι άνθρωποι, αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι αποκάλυψαν διεφθαρμένες διαθέσεις. Μπορεί επίσης να οφείλεται στο ότι έκαναν κάτι λάθος λόγω άγνοιας και ξεπούλησαν τα συμφέροντα του οίκου του Θεού. Μπορεί επίσης να οφείλεται στο ότι ήταν επιπόλαιοι στο καθήκον τους, κι αυτό προκάλεσε απώλεια στο έργο του οίκου του Θεού. Το πιο απεχθές είναι πως κάνουν κατάφωρα ό,τι θέλουν χωρίς περιορισμό, παραβιάζουν τις αρχές και διαταράσσουν και αναστατώνουν το έργο του οίκου του Θεού. Αυτοί είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους κλαδεύονται οι άνθρωποι. Ανεξάρτητα από τις περιστάσεις που προκαλούν το κλάδεμα κάποιου, ποια είναι η πιο κρίσιμη στάση που πρέπει να έχεις απέναντι σ’ αυτό; Πρώτον, πρέπει να το αποδέχεσαι, ανεξάρτητα από το ποιος σε κλαδεύει, απ’ τον λόγο, απ’ το αν σου φαίνεται σκληρό, και ανεξάρτητα από το ύφος και τη διατύπωση, οφείλεις να το αποδεχτείς. Στη συνέχεια, θα πρέπει να αναγνωρίσεις τι έκανες λάθος, ποια διεφθαρμένη διάθεση αποκάλυψες και αν ενήργησες σύμφωνα με τις αλήθεια-αρχές. Πρώτον και κύριον, αυτή είναι η στάση που οφείλεις να έχεις. Και διαθέτουν οι αντίχριστοι μια τέτοια στάση; Όχι· από την αρχή ως το τέλος, η στάση που αποπνέουν είναι μια στάση αντίστασης και απέχθειας. Με μια τέτοια στάση, μπορούν να γαληνέψουν ενώπιον του Θεού και να δεχτούν με σεμνότητα το κλάδεμά τους; Όχι, δεν μπορούν. Τι κάνουν, λοιπόν, τότε; Πρώτα απ’ όλα, επιχειρηματολογούν σθεναρά και προβάλλουν δικαιολογίες, αμυνόμενοι και υποστηρίζοντας ότι δεν έχουν κάνει τα λάθη που έχουν κάνει και δεν έχουν αποκαλύψει τη διεφθαρμένη διάθεση που έχουν αποκαλύψει, με την ελπίδα να κερδίσουν την κατανόηση και τη συγχώρεση των ανθρώπων, ώστε να μη χρειάζεται να αναλάβουν καμία ευθύνη ούτε να δεχτούν λόγια κλαδέματος. Ποια είναι η στάση που επιδεικνύουν όταν έρχονται ενώπιον του κλαδέματος; «Δεν έχω αμαρτήσει. Δεν έχω κάνει τίποτα κακό. Εάν έκανα κάποιο λάθος, υπήρχε λόγος για αυτό. Εάν έκανα κάποιο λάθος, δεν το έκανα επίτηδες, δεν θα πρέπει να αναγκαστώ να αναλάβω την ευθύνη για αυτό. Ποιος δεν κάνει λίγα λάθη;» Αρπάζονται από αυτές τις δηλώσεις και τις φράσεις, όμως δεν αναζητούν την αλήθεια ούτε αναγνωρίζουν τα λάθη που έχουν κάνει ή τις διεφθαρμένες διαθέσεις που έχουν αποκαλύψει —και σίγουρα δεν παραδέχονται ποια ήταν η πρόθεση κι ο στόχος τους όταν έκαναν το κακό. Όσο εμφανή κι αν είναι τα λάθη που έχουν κάνει ή όσο μεγάλη κι αν είναι η απώλεια που έχουν προκαλέσει, κάνουν τα στραβά μάτια απέναντι σ’ αυτά τα πράγματα. Δεν αισθάνονται καθόλου θλίψη ή ενοχές και η συνείδησή τους δεν προκαλεί κανένα αίσθημα μομφής. Αντιθέτως, δικαιολογούν τον εαυτό τους με όλη τους τη δύναμη και διεξάγουν έναν πόλεμο λέξεων, σκεπτόμενοι: «Όλοι έχουν μια αιτιολογημένη άποψη. Ο καθένας έχει τους λόγους του· σημασία έχει ποιος είναι ο καλύτερος ομιλητής. Αν μπορέσω να πλασάρω την αιτιολόγηση και την εξήγησή μου σε μια πλειοψηφία, τότε κερδίζω, και οι αλήθειες για τις οποίες μιλάς εσύ δεν είναι αλήθειες, και τα γεγονότα σου δεν ισχύουν. Θέλεις να με καταδικάσεις; Αποκλείεται!» Όταν κλαδεύεται ένας αντίχριστος, στα βάθη της καρδιάς και της ψυχής του, είναι απολύτως, αποφασιστικά απρόθυμος, το απεχθάνεται και το απορρίπτει. Η στάση του είναι η εξής: «Ό,τι κι αν έχεις να πεις, όσο δίκιο κι αν έχεις, δεν θα το δεχτώ και δεν θα το παραδεχτώ. Δεν ευθύνομαι εγώ». Όσο κι αν τα γεγονότα φέρνουν στο φως τη διεφθαρμένη του διάθεση, εκείνος δεν το αναγνωρίζει ούτε το αποδέχεται, αλλά συνεχίζει την απείθεια και την αντίστασή του. Ό,τι κι αν λένε οι άλλοι, δεν το αποδέχεται ούτε το αναγνωρίζει, μα σκέφτεται: «Για να δούμε ποιος μιλάει πιο ωραία· για να δούμε ποιος είναι καλύτερος στα λόγια». Αυτό είναι ένα είδος στάσης με το οποίο μεταχειρίζονται οι αντίχριστοι το κλάδεμα.

Το αν κάποιος μπορεί ή δεν μπορεί να αποδεχτεί την αλήθεια αποκαλύπτεται μόλις κλαδευτεί. Όλοι οι αντίχριστοι είναι πολύ ξεκάθαροι όταν λένε λόγια και δόγματα· όταν κλαδεύονται, όμως, δείχνουν συνεχώς απείθεια, επιχειρηματολογούν και αντιστέκονται, ενώ δεν αποδέχονται καθόλου την αλήθεια. Δεν μπορούν να κάνουν πράξη κανένα μέρος των λόγων και των δογμάτων που ξεστομίζουν συνήθως. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή η ουσία των αντίχριστων δείχνει πως αποστρέφονται την αλήθεια. Οι αντίχριστοι έχουν μια διάθεση φαύλη και αλαζονική σε ακραίο βαθμό. Η στάση τους απέναντι στην αλήθεια και τα γεγονότα είναι πάντοτε μια στάση αδιαλλαξίας, αντίστασης και αντιπάθειας. Όταν κλαδεύονται, όχι μόνο δικαιολογούνται και δίνουν εξηγήσεις για τον εαυτό τους όσο περισσότερο μπορούν για να διατηρήσουν τη φήμη τους, αλλά έχουν και το εξής ισχυρό πιστεύω: «Εγώ πιστεύω στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο. Ο θεός είναι δίκαιος και, όσο κι αν με κλαδέψει αυτός ο άνθρωπος, δεν μπορεί να αποφασίσει για το πεπρωμένο μου. Εγώ δεν αποδέχομαι την αλήθεια, αλλά εκείνος τι μπορεί να κάνει γι’ αυτό;» Κατά βάθος, έχουν μια στάση απείθειας: «Όσο σωστά και σύμφωνα με την αλήθεια κι αν είναι όσα λέει αυτός ο άνθρωπος στη γη, δεν είναι η αλήθεια· μόνο οι ομιλίες που προέρχονται απευθείας απ’ τον θεό στον ουρανό είναι η αλήθεια. Όσο κι αν κρίνει και παιδεύει τους ανθρώπους, κι όσο κι αν τους κλαδεύει αυτός ο άνθρωπος στη γη, δεν είναι δίκαιος· μόνο ο θεός στον ουρανό είναι δίκαιος». Τι υπαινίσσονται σιωπηρά; «Όσο σωστά και σύμφωνα με την αλήθεια κι αν είναι αυτά που λέει ο θεός στη γη, δεν είναι η αλήθεια. Μόνο ο θεός στον ουρανό είναι η αλήθεια, ο θεός στον ουρανό είναι ο σπουδαιότερος. Αν και ο θεός στη γη μπορεί κι αυτός να εκφράσει την αλήθεια, δεν συγκρίνεται με τον θεό στον ουρανό». Αυτό δεν θέλουν να πουν; (Ναι.) «Εγώ πιστεύω στον θεό που βρίσκεται στον ουρανό, όχι στον θεό που βρίσκεται στη γη. Όσο σωστά και σύμφωνα με την αλήθεια κι αν είναι τα λόγια που λες εσύ —ένας συνηθισμένος άνθρωπος— και πάλι δεν είσαι ο θεός στον ουρανό. Ο θεός στον ουρανό είναι κυρίαρχος των πάντων. Ο θεός στον ουρανό καθορίζει το πεπρωμένο μου. Ο θεός στη γη δεν μπορεί να καθορίσει το πεπρωμένο μου. Όσο κι αν συνάδουν με την αλήθεια τα όσα λέει ο θεός στη γη, δεν πρόκειται να τα αποδεχτώ. Μόνο τον θεό στον ουρανό αποδέχομαι και μόνο σ’ αυτόν υποτάσσομαι. Όπως και να μου φερθεί ο θεός στον ουρανό, θα υποταχθώ». Όλα αυτά είναι τα λόγια που αποκαλύπτουν οι αντίχριστοι όταν κλαδεύονται. Όλα είναι λόγια που πηγάζουν από την καρδιά τους. Αυτά τα λόγια της καρδιάς τους αντιπροσωπεύουν απόλυτα τη διάθεσή τους και αποκαλύπτουν τη φύση-ουσία τους, η οποία αποστρέφεται και μισεί την αλήθεια. Όταν αποκαλύπτουν αυτά τα λόγια οι αντίχριστοι, ξεσκεπάζεται πλήρως το αληθινό τους πρόσωπο. Μπορούμε να πούμε ότι όποιος μπορεί να πει αυτά τα λόγια είναι πραγματικός αντίχριστος κι αυθεντικός διάβολος και σατανάς. Κάποιοι αντίχριστοι, όταν κλαδεύονται, εκδηλώνουν μια ανυποχώρητη στάση, η οποία δεν είναι ούτε δουλοπρεπής ούτε αυταρχική. Δεν αποδέχονται την αλήθεια ούτε το κλάδεμα και δεν φτάνουν στην πραγματική αυτογνωσία. Αντιθέτως, γυρνάνε πίσω σ’ εκείνο το πιστεύω τους και το χρησιμοποιούν για να υπερασπιστούν τη φήμη τους, τη θέση τους και το αίσθημα της παρουσίας τους, εκθέτοντας ολοκληρωτικά την ουσία της δυσπιστίας που έχουν. Λένε τα λόγια «Εγώ πιστεύω στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο, κι ο θεός είναι δίκαιος» για να τους διαψεύσουν και να τους νικήσουν όλους, καθώς και για να αρνηθούν την αλήθεια και τον Θεό στη γη. Την ίδια στιγμή, αυτά τα λόγια τα χρησιμοποιούν για να συγκαλύψουν και να αποφύγουν την ευθύνη τους για τις αμαρτίες τους και να συγκαλύψουν τις διεφθαρμένες διαθέσεις τους και τη φύση-ουσία τους. Οι αντίχριστοι χρησιμοποιούν αυτό το πιστεύω τους και τις θεωρίες τους για να συγκαλύψουν τις κακές τους πράξεις, ενώ τα χρησιμοποιούν, επίσης, για να παρηγορήσουν και να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Πώς παρηγορούν τον εαυτό τους; Σκέφτονται: «Δεν πειράζει, δεν μετράνε τα όσα λέει αυτός ο άνθρωπος στη γη. Όσο σωστά κι αν είναι αυτά που λέει, δεν πρόκειται να τα αποδεχτώ. Όσο δεν τα αποδέχομαι, αυτά που λέει δεν αποτελούν γεγονότα και δεν συμφωνούν με την αλήθεια. Οπότε, δεν είναι ανάγκη να αναλάβω την ευθύνη για τυχόν λάθη, παραπτώματα ή παραβάσεις που κάνω, μπορώ πολύ απλά να κάνω ό,τι θέλω, να κορδώνομαι και να ενεργώ με τον τρόπο που θέλω εγώ, όπως ακριβώς έκανα και πριν». Οπότε, οι αντίχριστοι συνεχίζουν να βαδίζουν έτσι στο μονοπάτι τους, δίχως κανέναν απολύτως ενδοιασμό και αίσθημα ντροπής, εμμένοντας μέχρι τέλους στην επιθυμία και στην πρόθεσή τους να κερδίσουν ευλογίες. Αυτό είναι το αληθινό πρόσωπο των αντίχριστων.

Οι αντίχριστοι, όταν κλαδεύονται, αποκαλύπτονται. Τότε είναι και πιο πιθανό να αποκαλυφθεί η φύση-ουσία τους. Πρώτον, μπορούν να ομολογήσουν τις κακές πράξεις τους; Δεύτερον, μπορούν να κάνουν αυτοκριτική και να φτάσουν στην αυτογνωσία; Και τρίτον, μπορούν να αποδεχτούν το κλάδεμα από τον Θεό; Από αυτά τα τρία σημεία είναι δυνατόν να διακρίνει κανείς τη φύση-ουσία ενός αντίχριστου. Αν κάποιος μπορεί να υποταχθεί όταν του τύχει να κλαδευτεί, να κάνει αυτοκριτική κι έτσι να καταφέρει να γνωρίσει τις αποκαλύψεις της διαφθοράς και της διεφθαρμένης ουσίας του, τότε πρόκειται για κάποιον που μπορεί να αποδεχτεί την αλήθεια. Δεν είναι αντίχριστος. Σε αυτά ακριβώς τα τρία σημεία υστερεί ένας αντίχριστος. Ένας αντίχριστος, αντίθετα, κάνει κάτι άλλο, κάτι που δεν το περίμενε κανείς: Όταν κλαδεύεται, προβαίνει σε αβάσιμες αντεπιθέσεις. Αντί να ομολογήσει τα παραπτώματά του και να αναγνωρίσει τη διεφθαρμένη διάθεσή του, καταδικάζει εκείνον που τον κλαδεύει. Πώς το κάνει αυτό; Λέει: «Δεν είναι απαραίτητα σωστό το κάθε κλάδεμα. Το κλάδεμα έχει να κάνει με την καταδίκη του ανθρώπου, με την κρίση του ανθρώπου· δεν γίνεται για λογαριασμό του θεού. Μόνο ο θεός είναι δίκαιος. Όποιος θα καταδίκαζε τους άλλους πρέπει να καταδικαστεί». Δεν αποτελεί αυτό αβάσιμη αντεπίθεση; Τι σόι άνθρωπος θα προέβαινε σε τέτοιες αβάσιμες αντεπιθέσεις; Κάτι τέτοιο θα το έκανε μόνο κάποιος που είναι ενοχλητικός χωρίς λόγο και που δεν παίρνει από λογική και μόνο κάποιος που ανήκει στο σινάφι των διαβόλων και του Σατανά. Ένας άνθρωπος με συνείδηση και λογική δεν θα μπορούσε ποτέ να κάνει κάτι τέτοιο. Όσοι, λοιπόν, προβαίνουν σε αβάσιμες αντεπιθέσεις όταν κλαδεύονται πρέπει να είναι κακοί άνθρωποι. Είναι όλοι τους διάβολοι. Τι λένε συχνά οι αντίχριστοι όταν προβαίνουν σε αβάσιμες αντεπιθέσεις; «Εγώ πιστεύω στον θεό, κι ο θεός είναι δίκαιος! Υποτάσσομαι στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο! Δεν είναι απαραίτητα σωστό το κάθε κλάδεμα. Αν με κλαδέψει ο θεός, θα το δεχτώ· αν με κλαδέψουν, όμως, άνθρωποι, δεν πρόκειται να το δεχτώ!» Το πρώτο που θα πουν οι αντίχριστοι είναι το εξής: «Ο θεός είναι δίκαιος!» Καταλαβαίνεις απ’ τον τόνο της φωνής τους ότι έχουν κακόβουλη νοοτροπία. Το δεύτερο που λένε είναι το εξής: «Υποτάσσομαι στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο!» Τις έχετε ακούσει αυτές τις δύο δηλώσεις; (Ναι.) Εσείς τις έχετε πει ποτέ; (Όχι.) Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τολμάνε να πουν αυτές τις δύο δηλώσεις. Μόνο όταν τους συμβεί κάτι που θεωρούν ότι είναι θετικό και κάτι που πρέπει να αποδεχτούν λένε: «Ο Θεός είναι στ’ αλήθεια δίκαιος, σωστό ήταν που κλαδεύτηκα και πειθαρχήθηκα». Το αποδέχονται θετικά και δεν προσπαθούν καθόλου να υπερασπιστούν μ’ αυτά τα λόγια τα συμφέροντά τους ή να δικαιολογηθούν και να δώσουν εξηγήσεις. Αποδέχονται και αναγνωρίζουν πραγματικά αυτά τα λόγια κι αυτό το γεγονός μέσα απ’ τα βάθη της καρδιάς τους. Οι αντίχριστοι έχουν διαφορετική στάση. Στο πλαίσιο του κλαδέματος, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτόν τον τόνο φωνής ή αυτόν τον σκοπό για να πουν: «Εγώ πιστεύω στον θεό, κι ο θεός είναι δίκαιος! Υποτάσσομαι στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο!» Τι σημαίνει αυτό; Πρόκειται για ανθρώπους που αποδέχονται την αλήθεια; Ασφαλώς όχι. Αρνούνται το γεγονός ότι το κλάδεμα προέρχεται από τον Θεό και ότι το εγκρίνει ο Θεός. Το γεγονός ότι δεν μπορούν να το αποδεχτούν από τον Θεό αποδεικνύει απόλυτα ότι δεν αναγνωρίζουν την κυριαρχία του Θεού στα πάντα και δεν πιστεύουν πως τα λόγια του Θεού είναι η αλήθεια. Και τότε πώς μπορούν να αναγνωρίσουν ότι ο Θεός είναι δίκαιος; Είναι ξεκάθαρο ότι με αυτά τα λόγια, που φαινομενικά μοιάζουν σωστά, θέλουν να καταδικάσουν τους άλλους, να καταδικάσουν εκείνους που δεν τους ευνοούν, που τους κλαδεύουν και εκθέτουν τις διεφθαρμένες διαθέσεις τους. Δεν πρόκειται για πράξεις κακών ανθρώπων; Είναι κακοί άνθρωποι. Οι κακοί άνθρωποι μπορεί να αντιστέκονται στον Θεό και να πηγαίνουν κόντρα στην αλήθεια στις κρίσιμες στιγμές με τα σωστά λόγια και με τα σωστά λόγια προστατεύουν τα συμφέροντά τους, την εικόνα τους, την υπόληψη και τη φήμη τους. Δεν είναι ξεδιάντροπο αυτό; «Ο ασεβής άνθρωπος σκληρύνει το πρόσωπον αυτού» (Παροιμίαι 21:29). Πρόκειται για μια φράση που επαληθεύεται στους κακούς ανθρώπους και στους αντίχριστους. Τέτοιου είδους άνθρωποι είναι οι αντίχριστοι.

Ένα ακόμα πράγμα που λένε οι αντίχριστοι είναι το εξής: «Εγώ πιστεύω στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο!» Ακούγεται λάθος αυτή η φράση εκ πρώτης όψεως; (Όχι.) Ασφαλώς και είναι σωστό να πιστεύει κανείς στον Θεό· δεν μπορεί να πιστεύει σε κάποιον άνθρωπο. Αυτά τα λόγια είναι πολύ κόσμια και σωστά· δεν έχουν τίποτα το κακό. Δυστυχώς, όταν αυτή η φράση βγαίνει από το στόμα ενός αντίχριστου, το νόημά της αλλάζει. Τι δείχνει, λοιπόν, το γεγονός ότι αλλάζει το νόημα; Ότι οι αντίχριστοι χρησιμοποιούν τα σωστά λόγια για να ξεμπλέξουν και να δώσουν εξηγήσεις. Τι πρόθεση έχουν όταν λένε αυτά τα λόγια; Για ποιον λόγο μιλάνε μ’ αυτά τα λόγια; Ποιες πτυχές της ουσίας τους αποδεικνύει αυτό; (Ότι δεν αποδέχονται την αλήθεια, ότι μισούν την αλήθεια.) Σωστά, δεν αποδέχονται την αλήθεια. Παρόλο, λοιπόν, που δεν αποδέχονται την αλήθεια, θα πουν άραγε ευθέως: «Δεν την αποδέχομαι· έστω κι αν είναι σωστά αυτά που είπες, δεν τα αποδέχομαι»; Αν έλεγαν κάτι τέτοιο, οι άλλοι θα μπορούσαν να τους διακρίνουν και όλοι θα τους απέρριπταν, οπότε δεν θα μπορούσαν να διατηρήσουν το πάτημά τους· άρα, λοιπόν, δεν μπορούν να πουν κάτι τέτοιο. Κατά βάθος, τα καταλαβαίνουν ξεκάθαρα αυτά τα πράγματα. Εκεί ακριβώς εντοπίζεται η δολιότητα και η μοχθηρία των αντίχριστων. Σκέφτονται: «Αν σε αντικρούσω ευθέως, αν διαμαρτυρηθώ ευθέως εναντίον σου και σου εναντιωθώ, θα πεις πως δεν αποδέχομαι την αλήθεια. Δεν θα σου επιτρέψω, λοιπόν, να καταλάβεις ότι δεν αποδέχομαι την αλήθεια. Θα λύσω αυτό το ζήτημα και θα προστατευτώ με άλλα μέσα». Οπότε, λένε: «Εγώ πιστεύω στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο». Είτε οι αντίχριστοι πιστεύουν στον Θεό είτε σε κάποιον άνθρωπο, αυτό που αναλύουμε εδώ είναι το αν αποδέχονται την αλήθεια. Όταν το λένε αυτό, δεν συγχέουν έννοιες; Συγχέουν έννοιες και προσπαθούν να κοροϊδέψουν τους ανθρώπους. Για να μην καταλάβουν οι άλλοι ότι δεν αποδέχονται την αλήθεια, λένε πως αναγνωρίζουν τον Θεό και αναγνωρίζουν την αλήθεια, πως πιστεύουν στον Θεό και πιστεύουν πως ο Θεός είναι η αλήθεια, και πως, αφού ο Θεός είναι η αλήθεια, δεν μπορεί να γίνει άνθρωπος, ενώ αν γίνει άνθρωπος, τότε δεν έχει την αλήθεια και ο άνθρωπος αυτός δεν είναι ο Θεός. Αν κρίνουμε απ’ αυτό, δεν αποκαλύφθηκαν ήδη ως αντίχριστοι; Πολύ απλά, δεν αναγνωρίζουν ότι ο Θεός μπορεί να γίνει Χριστός και ότι μπορεί να γίνει συνηθισμένος άνθρωπος. Νομίζουν ότι Θεός είναι μόνο ο Θεός που βρίσκεται στον ουρανό, μόνο ο Θεός που είναι αόρατος και άυλος, και που ο άνθρωπος μπορεί να φανταστεί και να χρησιμοποιήσει αυθαίρετα. Έχει άραγε ομοιότητες αυτή η άποψη με την άποψη του Παύλου; (Ναι.) Τι στάση κρατούσε ο Παύλος απέναντι στον Χριστό στη γη; Τον αναγνώρισε; Τον αποδέχθηκε; (Όχι.) Ο Παύλος είπε: «Ο χριστός είναι υιός του ζώντος θεού· κι εμείς είμαστε υιοί του ζώντος θεού. Αυτό συνεπάγεται ότι είμαστε όλοι αδελφοί και αδελφές του χριστού και, από άποψη αρχαιότητας, είμαστε όλοι ίσοι. Ο θεός στον οποίο πιστεύουμε είναι στον ουρανό. Δεν υπάρχει θεός στη γη. Μην πέσετε, λοιπόν, σε παρανόηση· αυτό το άτομο στη γη είναι ο χριστός, είναι υιός του θεού. Δεν είναι ίσος κι όμοιος με τον θεό. Δεν μπορεί να εκπροσωπήσει τον θεό που βρίσκεται στον ουρανό, οι άνθρωποι δεν είναι δυνατόν να τον θεωρούν ως την αλήθεια και δεν υπάρχει λόγος να τον ακολουθήσουν». Τι μπορούμε να αναλύσουμε από τα λόγια: «Εγώ πιστεύω στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο» τα οποία λένε οι αντίχριστοι; Όπως κι ο Παύλος, αναγνωρίζουν μόνο τον ασαφή Θεό που βρίσκεται στον ουρανό, ενώ δεν αναγνωρίζουν ότι ο Χριστός είναι Θεός. Με άλλα λόγια, δεν αναγνωρίζουν το γεγονός ότι ο Θεός έχει ενσαρκωθεί και έχει γίνει συνηθισμένος άνθρωπος· σ’ αυτό το σημείο, οι αντίχριστοι είναι ίδιοι ακριβώς με τον Παύλο. Αυτό που εννοούν είναι το εξής: «Αν πιστεύεις στον θεό, τότε πίστεψε στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο. Είναι ανώφελο να πιστεύεις σε κάποιον άνθρωπο, δεν μπορείς να κερδίσεις ευλογίες μέσω της πίστης σε κάποιον άνθρωπο. Για να πιστέψεις στον θεό, πρέπει να πιστέψεις στον θεό που βρίσκεται στον ουρανό, τον αόρατο θεό. Ο θεός που βρίσκεται στον ουρανό είναι τόσο μέγας και τόσο παντοδύναμος· ο θεός στη γη τι μπορεί να κάνει; Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να εκφράσει κάποιες αλήθειες και να πει κάποια σωστά λόγια». Αν αναλύσουμε και κρίνουμε την ουσία τους με βάση αυτά τα λόγια, τότε αντιστέκονται στον Χριστό, δεν αναγνωρίζουν τον Χριστό και αρνούνται το γεγονός ότι ο Θεός ενσαρκώθηκε. Είναι πέρα για πέρα αντίχριστοι.

Όποτε κλαδεύονται οι αντίχριστοι, όποτε τους τυχαίνουν αναποδιές και όποτε τους εκθέτει κάποιος, χρησιμοποιούν τη φράση «ο θεός είναι δίκαιος» για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και να αρνηθούν την έκθεση και το κλάδεμά τους από εκείνον. Όπως και να ’χει, όταν κλαδεύονται, η κύρια στάση που τηρούν είναι αυτή της απείθειας, της αντίστασης και της άρνησης να αποδεχτούν, ενώ βάζουν τα δυνατά τους για να δώσουν εξηγήσεις και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Κάποιοι, μάλιστα, λένε: «Ο χρόνος θα τα αποκαλύψει όλα. Ο θεός είναι δίκαιος. Ας μου το αποκαλύψει μια μέρα ο θεός!» Καθώς είναι διεφθαρμένοι άνθρωποι, όσο μεγάλες απώλειες κι αν προκαλέσουν στο έργο του οίκου του Θεού καθώς κάνουν το καθήκον τους, ούτε τους ενδιαφέρει ούτε δίνουν σημασία σε κάτι τέτοιο. Αν φανερωθεί αυτό το γεγονός, και πάλι δεν αναγνωρίζουν ότι οι ίδιοι προκάλεσαν αυτές τις απώλειες και δεν είναι πρόθυμοι να αναλάβουν την ευθύνη. Τελικά, συνεχίζουν να θέλουν να αφήσουν τον Θεό να τους το αποκαλύψει, λες και ο Θεός υπάρχει για να τους υπηρετεί, λες και είναι υποχρεωμένος να τους υπερασπίζεται όταν κάνουν λάθη, λες και είναι τέτοιου είδους Θεός. Δεν αποδέχονται την αλήθεια, δεν μπορούν να αποδεχτούν το κλάδεμα και δεν μπορούν να φτάσουν στην αυτογνωσία, αλλά δεν είναι μόνο αυτό· επιπλέον, ζητάνε από τον Θεό να δώσει εξηγήσεις γι’ αυτούς και να τους δικαιολογήσει. Δεν είναι επαίσχυντο αυτό; Είναι πολύ επαίσχυντο! Όλοι οι αντίχριστοι είναι πέρα για πέρα ξεδιάντροποι, αλλά και πέρα για πέρα μοχθηροί. Αυτή είναι η μία πτυχή. Ποιες δύο δηλώσεις λένε συχνά οι αντίχριστοι όταν κλαδεύονται; («Εγώ πιστεύω στον θεό, όχι σε κάποιον άνθρωπο!» «Ο θεός είναι δίκαιος!») Αυτά τα δύο ρητά τα χρησιμοποιούν συχνά. Δεν μπορούν να εκφράσουν καμία άλλη ψεύτικη συλλογιστική· δεν τολμούν να κάνουν κάτι τέτοιο. Λένε δύο σωστές δηλώσεις για να παραπλανήσουν τους ανθρώπους, για να προβούν σε παράλογα επιχειρήματα για λογαριασμό τους, επιχειρώντας να μεταμορφώσουν κάτι λανθασμένο σε κάτι σωστό και κάτι μοχθηρό σε κάτι δίκαιο, καθώς και να δικαιολογήσουν τα λάθη τους και τις απώλειες που προκάλεσαν. Θέλουν μέσω αυτών των δύο δηλώσεων να διαγράψουν μονομιάς όλα αυτά τα πράγματα, να τα απαλείψουν ολοκληρωτικά και να υποκριθούν πως δεν υπάρχουν, ενώ εξακολουθούν να πιστεύουν όπως πίστευαν πάντα. Μήπως υπάρχει μετάνοια σ’ αυτήν την εκδήλωση των αντίχριστων; (Όχι, δεν υπάρχει.) Όχι μόνο δεν μετανοούν, αλλά εκδηλώνουν και μια ακόμα πτυχή των αντίχριστων: αποστροφή για την αλήθεια, αλαζονεία, μοχθηρία και φαυλότητα. Η αλαζονεία τους εκδηλώνεται με την απέχθεια που δείχνουν απέναντι σε όποιον τους κλαδεύει, καθώς σκέφτονται: «Ένας απλός άνθρωπος είσαι, δεν σε φοβάμαι!» Δεν είναι αλαζονεία αυτό; (Ναι.) Και η μοχθηρία τους πώς εκδηλώνεται; (Προβαίνοντας σε αβάσιμες αντεπιθέσεις.) Το να προβαίνουν σε αβάσιμες αντεπιθέσεις είναι μια πτυχή, ενώ μια άλλη πτυχή είναι ότι χρησιμοποιούν τα σωστά λόγια για να δώσουν εξηγήσεις, να δικαιολογήσουν και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Ποια άλλη διάθεση κρύβεται σ’ αυτό; Το να προβαίνει κανείς σε αβάσιμες αντεπιθέσεις είναι και φαύλο. Οι αντίχριστοι δεν αναγνωρίζουν πως ο λόγος του Θεού είναι η αλήθεια. Αν κάποιος φανερώσει αυτήν την ουσία τους, και πάλι δεν αποδέχονται το γεγονός ότι δεν αναγνωρίζουν την αλήθεια. Δεν κάνουν αυτοκριτική ούτε προσπαθούν να φτάσουν στην αυτογνωσία· αντίθετα, προβαίνουν σε αβάσιμες αντεπιθέσεις και χρησιμοποιούν σωστά και όμορφα λόγια για να καταδικάσουν τους άλλους. Οι μέθοδοι και τα ρητά που χρησιμοποιούν για να καταδικάσουν τους άλλους είναι και πανούργα και μοχθηρά. Ξέρουν με ποια λόγια να καταδικάσουν τους άλλους και να τους κάνουν να σωπάσουν, ώστε οι άλλοι να μην ξέρουν τι να πουν στη συνέχεια και να μην μπορούν να τους κάνουν το παραμικρό. Αυτό είναι μοχθηρία. Αυτή η μέθοδος και η άσκησή τους αποτελεί μια πέρα για πέρα φαύλη διάθεση. Οι παραπάνω αποτελούν διάφορες διαθέσεις των αντίχριστων, τις οποίες μπορούμε να αναλύσουμε από το ζήτημα του κλαδέματός τους. Δεν ταιριάζουν αυτές οι διαθέσεις και οι αποκαλύψεις των αντίχριστων με τα τέσσερα σημεία για τα οποία μιλήσαμε προηγουμένως; (Ναι.) Ποια είναι αυτά τα τέσσερα σημεία; (Πρώτον, δεν πιστεύουν και δεν αναγνωρίζουν ότι ο λόγος του Θεού είναι η αλήθεια· δεύτερον, ακόμα κι αν συναναστραφείς μαζί τους σχετικά με τον λόγο του Θεού και μπορέσουν να καταλάβουν την αλήθεια, δεν την αποδέχονται· τρίτον, δεν υποτάσσονται στην κυριαρχία και τις διευθετήσεις του Θεού· τέταρτον, δεν μετανοούν ποτέ αληθινά.) Αυτά τα «τέσσερα δεν» —το ότι δεν πιστεύουν, δεν αποδέχονται, δεν υποτάσσονται και δεν μετανοούν— αντιπροσωπεύουν την ουσία των αντίχριστων. Οι αντίχριστοι δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχτούν την αλήθεια ούτε πρόκειται ποτέ να σκύψουν το κεφάλι μπροστά στα γεγονότα. Πρόκειται για μια πεισματικά αμετανόητη στάση που εκδηλώνεται από τη φύση των αντίχριστων. Αυτή είναι η πρώτη εκδήλωση του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι αντίχριστοι το κλάδεμα. Παρόλο που οι αντίχριστοι έχουν την ίδια διάθεση-ουσία, τα περίφημα ρητά και τα σπουδαία συνθήματα που ξεστομίζουν σίγουρα δεν είναι ακριβώς τα ίδια. Άλλες φορές οι αντίχριστοι μπορεί να πουν το τάδε και άλλες φορές μπορεί να πουν το δείνα· όποια λόγια, όμως, κι αν βγαίνουν απ’ το στόμα τους, έχουν την ίδια ουσία και τα ίδια χαρακτηριστικά —η ουσία των λόγων δείχνει πως δεν αποδέχονται την αλήθεια. Κι αν δεν αποδέχονται την αλήθεια, τότε τι ακριβώς είναι αυτά τα λόγια τους; Είναι λόγια που συνάδουν με την αλήθεια; Είναι ανθρώπινα λόγια; Είναι λόγια που συνάδουν με την ηθική; Είναι λόγια που συνάδουν με τη συνείδηση και τη λογική; (Είναι λόγια του διαβόλου.) Σωστά. Ο ορισμός «κενά λόγια» ή «μπερδεμένα λόγια» δεν είναι απόλυτα ακριβής· αλλά ο χαρακτηρισμός «λόγια του διαβόλου» το εξηγεί το ζήτημα.